VƯỜN CÂY HOA ĐV I

Bài 156- DỨA SỢI





DỨA SỢI
 
Lá xanh đậm, có mầu mốc mốc
Mép không gai, đầu một mũi đen dài
Cụm hoa cao 8m, hoa dày
Trồng lấy sợi và thuốc Nam trị bệnh.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dứa sợi - Agave sisalana, chi Agave, họ Agavaceae - Thùa, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Thân cao đến 1m, to 10-15cm. Lá có phiến xanh đậm, mốc mốc, dài 1,5-1,8m, rộng 10-15cm, mép không gai, đầu có một mũi đen đen, dài 1-2cm. Cụm hoa cao 3-8m, nhánh dài đến 1m, hoa dày, đứng; ống dài 1,5cm, nhị dài 6-8cm, có nhiều truyền thể.
Nơi mọc: Gốc ở Mehico, được nhập trồng ở miền Trung nước ta để lấy sợi.
Công dụng: Cây trồng lấy sợi. Dứa sợi là thuốc nam dân gian trị lỵ, vàng da, phong hủi, vết thương, bong gân và giang mai.

Bài 157- DỨA SỢI GAI NHỎ





DỨA SỢI GAI NHỎ
 
Lá mọc chụm rộng đến hai mét rưỡi
Phiến xếp thưa, hẹp, mỏng, màu lục tươi
Gốc Mehico, về Việt lâu rồi
Cây trồng hàng rào, cũng dùng lấy sợi.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dứa sợi gai nhỏ - Agave cantala, chi Agave, họ Agavaceae - Thùa, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Lá mọc chụm rộng đến 2-2,5m; thân cao 30-60cm. Lá xếp thưa, dài tới 1,5-2m, rộng 7-9cm, hẹp, mỏng, màu lục tươi hay đậm, mép có răng nhỏ, cách nhau 2-3cm, cong xuống. Chuỳ có khi có truyền thể, cao 6-8m, hoa xanh xanh, với bớt tía hay đo đỏ; phiến hoa cao 25-28mm.
Nơi mọc: Cây có nguồn gốc từ Mehico, được nhập trồng ở miền Nam nước ta.
Công dụng: Ở Ấn Độ, người ta trồng cây làm hàng rào. Cũng được dùng lấy sợi tốt. Cũng được sử dụng chiết hecogenin.

Bài 158- NGỌC TRÂM

NGỌC TRÂM
 
Em làm chết đuối hồn tôi
Trắng trong, tinh khiết...Tuyệt vời...Ngọc Trâm!
"Hoa ánh sáng, ngọc như mầm"
Đọc thơ Xuân Diệu... cõi tâm vũ vần!
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ngọc trâm -  Hosta plantaginea, chi Hosta, họ Agavaceae - Thùa, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Hoa ngọc trâm còn được gọi với nhiều tên gọi khác nhau như bạch ngọc trâm, nội tiêu hoa, bạch hạc hoa, bạch tiêu hoa, kim tiêu thảo, Hóa cốt liên…
Đây là cây thân thảo lưu niên, thuộc họ Thùa. Hoa Ngọc trâm nở vào ban đêm, có hương thơm, thường nở rộ vào tháng 7-8.
Nơi mọc:
Công dụng: Ngọc trâm có vị ngọt, mát, có độc. Tác dụng chữa bệnh của ngọc trâm tùy thuộc vào từng bộ phận dùng làm thuốc: Rễ, lá có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, giảm đau. Hoa có tác dụng thanh nhiệt, lợi yết hầu, lợi thủy, thông kinh. Được dùng ngoài chữa lở loét, sang độc, bỏng lửa…

Bài 159- NGỌC GIÁ
                                                         
NGỌC GIÁ
 
Thân hình trụ thấp, đỉnh dày đặc lá
Lá cứng nhọn như gai, gốc có bẹ ôm thân
Hoa khá lớn, mầu trắng, đẹp, thơm
Cây nhập trồng cảnh vì dáng đẹp.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ngọc giá - Yucca Filamentosa, chi Yucca, họ Agavaceae - Thùa, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Thân hình trụ thấp (cao khoảng 0,5m) mang lá dày đặc ở đỉnh. Lá cứng, đầu nhọn như gai, gốc dây có bẹ ôm thân, màu xanh bóng, lâu rụng.
Cụm hoa dạng bông lớn mọc thẳng đứng giữa đám lá. Hoa tập trung ở đỉnh, khá lớn (đường kính 4 - 5cm), có 6 cánh xoè rộng, màu trắng, đẹp, thơm. Quả ít thấy.
Nơi mọc: Cây có nguồn gốc từ Bắc Mỹ, được trồng rộng rãi ở Việt Nam
Công dụng: Được gây trồng làm cảnh vì có dáng đẹp, dễ mọc và chịu được hoàn cảnh sống khó khăn (khô, cứng).

CẢM NHẬN HOA NGỌC TRÂM TRONG THƠ XUÂN DIỆU
Khi STH ở VNTH tôi đã gặp ba loài hoa cùng có tên Ngọc trâm:
Ở bài 172 tôi đã sưu tập hoa Ngọc trâm hay Anh thảo tên khoa học Primula auricula (tai gấu), khi sưu tập Bài 315 tôi lại gặp hoa Ngọc trâm - Eucharis grandifolia. Lúc này tôi lấy hình trên google bằng tên Việt nên gặp nhiều trang web nói về hoa Ngọc trâm trong thơ Xuân Diệu, ảnh toàn mầu trắng, tên khoa học Primula auricula, nên tôi theo các trang web này cho Ngọc trâm trong thơ XD là hoa Primula auricula. Ở Topic Hoa và Thơ tôi đã post bài nói về hoa Ngọc trâm trong thơ XD là hoa Primula auricula. Nhờ tìm ra cách lấy hình trên google bằng cách post tên khoa học, tôi đã xác định được chính xác nhiều loài cây. Một tên Việt có thể chỉ nhiều loài cây, nhưng tên khoa học thì chỉ chính xác một loài cây. Một cây cũng có thể có nhiều tên khoa học (đồng danh), những tên khoa học ấy chỉ để gọi một cây ấy thôi. Trở lại hoa Ngọc trâm, tôi post lên ảnh theo tên khoa học của từng cây để bạn đọc tham khảo:
Đây là hoa Ngọc trâm -  Hosta plantaginea

và đây là hoa Ngọc trâm - Eucharis grandifolia

còn đây là hoa Ngọc trâm hay Anh thảo - Primula auricula
   
Bạn đọc hãy đọc đoạn thơ này:
HOA NGỌC TRÂM
 
Anh tặng cho em hoa Ngọc Trâm
Hoa như ánh sáng, ngọc như mầm
Như cài trên tóc hoa Trâm Ngọc,
Anh tặng cho em hoa Ngọc Trâm.
........
Xuân Diệu


Xuân Diệu viết:
"Hoa như ánh sáng, ngọc như mầm
Như cài trên tóc hoa Trâm Ngọc," Như thế hoa phải trắng và có hình như cái trâm cài tóc. Điểm lại hình ảnh ba loài hoa trên, tôi cho rằng  Ngọc trâm trong thơ Xuân Diệu là hoa Hosta plantaginea. Hoa này nở về đêm, trắng muốt và có hương thơm. Hoa Eucharis grandifolia cũng trắng nhưng không thơm, nở ngày, không đẹp bằng hoa Hosta plantaginea.
 
Mời bạn đọc đọc lại cả bài thơ sẽ cảm nhận rõ hơn:
HOA NGỌC TRÂM
 
Anh tặng cho em hoa Ngọc Trâm
Hoa như ánh sáng, ngọc như mầm
Như cài trên tóc hoa Trâm Ngọc,
Anh tặng cho em hoa Ngọc Trâm.

Lá biếc đơn sơ, cánh nuột nà,
Rung rinh trên nước một cành hoa
Một cành chụm nở hoa hai đóa,
Ôi cái đêm đầu hợp giữa ta .

Hoa giúp cho anh tỏ mối tình,
Vì ta hoa đã nở năm canh ...
Dịu dàng canh một trăng soi bóng,
Tha thiết canh năm nguyệt trở mình.

Từ ấy anh yêu hoa Ngọc Trâm .
Những khi hoa vắng vẫn mong thầm.
Mỗi muà hoa nở trong như tuyết,
Anh lại tìm thăm hoa Ngọc Trâm.
Xuân Diệu
Tôi chỉ là một nông dân yêu cây cỏ, kiến thức hạn hẹp, thấy sao nói vậy, nếu có chỗ nào chưa đúng mong nhận được sự góp ý chân tình.

II.3- Phân họ Scilloideae - Lan dạ hương (Hyacinthaceae)
Bài 160- LAN DẠ HƯƠNG






LAN DẠ HƯƠNG
 
Em là hoa Dạ Lan hương
Mọc lên từ máu của chàng Hy-a (Hyacinthus)*
Cầu vồng bẩy sắc quyện hòa
Hương thơm ngào ngạt, thiết tha, nồng nàn.


BXP
 
* Sự tích hoa: Hyacinthus là hoàng tử đẹp trai, được thần Apollo (thần mặt trời) rất sủng ái, bị Zephur, thần gió tây ghen tuông dữ dội. Nhân một lần Apollo và Hyacinthus đang chơi trò ném vòng, Zephur đã gom gió thổi thật mạnh vào các vòng sắt do Apollo ném ra, chiếc vòng sắt đã trúng vào thái dương Hyacinthus và làm chàng chết ngay lập tức. Từ máu của Hyacinthus đã mọc lên một loài hoa đẹp, hương thơm nồng nàn, mang tên chàng.


Sưu tập
 
(Bài này tôi đã đăng ở cuối Topic Hoa và Thơ, nay để bạn đọc tiện theo rõi theo HTPL nên đăng lại ở đây)
Lan dạ hương - Hyacinthus orientalis, Chi: Hyacinthus, Họ: Hyacinthaceae Lan dạ hương, Bộ: Asparagales Măng tây
 
Mô tả: Cây Lan dạ hương mọc từ củ, có những chiéc lá xẻ rãnh và hoa mọc thành chùm màu trắng, vàng, đỏ, xanh da trời, hay đỏ tía. Lan dạ hương là loài hoa mong manh có hương thơm nồng nàn, dáng vẻ tao nhã với những bông hoa hình chuông mọc tiếp nhau, cai này trên cái kia tạo thành 1 hình tháp duyên dáng trên những cuốn hoa thanh thoát. Một nhóm các bông hoa dễ thương này, có gần như đầy đủ màu của 7 sắc cầu vồng, là một biểu tượng huy hoàng và rực rỡ.
Nơi mọc: xuất xứ từ Địa Trung Hải
Công dụng: Cây cảnh đẹp.

II4- Phân họ Lomandroideae
Bài 161- HUYẾT DỤ

HUYẾT DỤ
 
Lá thuôn đỏ mang màu huyêt lệ
Hình dao bầu đồ tể nguyện tình
Bổ máu, tiêu huyết, rong kinh...
(Chị em thì trước khi sinh không dùng)
 
BXP
 
Sưu tập
 
Huyết dụ, Phát dụ, Long huyết - Cordyline fruticosa đồng nghĩa Cordyline terminalis, chi Cordyline, Phân họ Lomandroideae,  Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae
, bộ Asparagales (Măng tây)
 
Mô tả: Huyết dụ còn gọi Huyết dụng, Huyết dụ lá đỏ, Phát dụ, Long huyết, Thiết dụ, Phất dụ. Cây nhỏ cao cỡ 1-2m. Thân mảnh to bằng ngón tay cái, mang nhiều vết sẹo của những lá đã rụng. Lá mọc tập trung ở ngọn, dài 20-35cm, rộng 1,2-2,4cm, màu đỏ tía; có thứ lá mặt trên màu đỏ, mặt dưới màu xanh. Hoa màu trắng pha tím, mọc thành chuỳ dài ở ngọn thân. Quả mọng chứa 1-2 hạt. Mùa hoa quả: tháng 12-1.
 Nơi mọc: Cây của Á châu nhiệt đới, trồng làm cảnh phổ biến ở nhiều nơi. Thu hái hoa vào mùa hè. Khi trời khô ráo, cắt lá, loại bỏ lá sâu, đem phơi hay sấy nhẹ đến khô. Rễ thu hái quanh năm, rửa sạch, phơi khô.
Công dụng: Cây thường được trồng làm cảnh. Theo y học cổ truyền, huyết dụ có vị nhạt, hơi đắng, tính mát, có tác dụng cầm máu, bổ huyết, tiêu ứ, dùng chữa rong kinh, chữa lỵ, xích bạch đới, phong thấp nhức xương... Dân gian còn dùng trị ho gà của trẻ em.

II.5- Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên (Ruscaceae)
Bài 162- TỎI ĐÁ
 
    
TỎI ĐÁ
 
Thân rễ to, lá mọc nhiều từ gốc
Cụm hoa từ gốc, cán có vẩy mang nhiều hoa
Quả mọng tròn. Hoa tháng 2 - 4
Tính ấm, vị cay, chữa thận hư, sốt rét ... 
 
BXP
 
Sưu tập
 
Tỏi rừng, Tỏi đá - Aspidistra typica, chi Aspidistra: tỏi rừng, tỏi đá, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên (Ruscaceae), Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây thảo có thân rễ to, phân nhánh, bò. Lá mọc từ gốc, nhiều, xếp 2 dãy; phiến bầu dục mũi mác dài 20cm, rộng 7-9cm, gân 5 ở mỗi bên; cuống dài 10-30cm. Cụm hoa mọc từ gốc, dạng cán hoa có vẩy mang nhiều hoa, lúc đầu nằm dưới đất, xếp thành xim một ngả, lá bắc nhiều; nụ hình cầu, màu lục nhạt có đốm tía; bao hoa hình chuông có 3 lá đài và 3 cánh hoa vặn; nhị 6, không có chỉ nhị, bao phấn thuôn, bầu trên, nom như mũ nấm, 3 ô, mỗi ô chứa 2 noãn. Quả mọng tròn chứa 1 hạt.
Hoa tháng 2-4, có khi tháng 11.
Nơi mọc: Loài của Nam Trung Quốc và Bắc Việt Nam. Cây mọc ở hốc mùn, sườn núi đá trong rừng ở Uông Bí (Quảng Ninh), rừng Cúc Phương (Ninh Bình).
Công dụng: Vị cay, đắng, tính ấm, dùng trị lỵ, sốt rét, phong thấp tê đau, thận hư lưng gối đau, đòn ngã tổn thương, gãy xương, rắn độc cắn. Liều dùng 15-30g, dạng thuốc sắc; dùng ngoài giã đắp.
Ghi chú: Không nên dùng cho phụ nữ có thai

Bài 163- HOA LINH LAN
 
  
 
HOA LINH LAN
 
Kìa lung linh từng chùm hoa trắng muốt
Nhịp chuông rung tha thiết trái tim yêu
Dù e ấp một sắc màu giản dị
Linh lan ơi! Em vẫn rất yêu kiều.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Linh lan Convallaria majalis, Convallaria: linh lan (lan chuông),  Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên (Ruscaceae), Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây thân thảo, lưu niên, có khả năng tạo thành các cụm dày dặc nhờ loang rộng theo các rễ ngầm dưới mặt đất gọi là thân rễ. Các thân rễ này tạo ra rất nhiều chồi mỗi mùa xuân. Thân cây cao tới 15–30 cm, với hai lá dài 10–25 cm và cành hoa bao gồm 5-15 hoa trên đỉnh ngọn thân cây. Hoa có màu trắng (ít khi hồng), hình chuông, đường kính 5–10 mm, có mùi thơm ngọt; nở hoa về cuối mùa xuân. Quả mọng màu đỏ.
Nơi mọc: Có nguồn gốc trong khu vực ôn đới mát của Bắc bán cầu tại châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ.
Công dụng: Là cây cảnh trồng phổ biến trong vườn vì các hoa có mùi thơm của nó. Lá và hoa linh lan có tác dụng tim mạch và được sử dụng trong y học trong nhiều thế kỷ. Với các đơn thuốc quá liều nó có thể gây ngộ độc; các loài vật nuôi và trẻ em có thể bị thương tổn khi ăn phải linh lan.
Linh lan là quốc hoa của Phần Lan từ năm 1982.

Bài 164- HOÀNG TINH HOA TRẮNG
     
  http://img.plantphoto.cn/image2/b/53446" border="0" alt=""/>

HOÀNG TINH HOA TRẮNG
 
Cây thảo, lâu năm, thân rễ mập
Lá mọc so le, phiến lá thon
Hoa đơn, rủ xuống, quả mọng, đen
Thuốc tăng lực, chữa đau lưng, thấp khớp...
 
BXP
 
Sưu tập
 
Hoàng tinh hoa trắng, Vạn thọ trúc giả lá dài - Disporopsis longifolia, chi Disporopsis: hoàng tinh cách (hoàng tinh hoa trắng), Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây thảo, sống lâu năm. Thân rễ mập, mọc ngang chia thành những lóng tròn có sẹo to, lõm nom như cái chén và nhiều ngấn ngang. Thân đứng, nhẵn, cao khoảng 1m, góc thân có những đốm tía. Lá mọc so le, có phiến thon, to đến 20x4cm, mỏng; cuống ngắn 3-5mm. Hoa ở nách lá, rủ xuống, cuống hoa 1cm; bao hoa gồm 6 phiến dài 9mm, ống đài 3-4mm; nhị 6, chỉ nhị dẹp; bản tròn. Quả mọng hình cầu hơi có 3 cạnh khi chín màu tím đen.
Mùa hoa tháng 3 - 5, mùa quả 6 - 8.
Nơi mọc: Cây mọc ở vùng núi cao ẩm mát ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Thái, Hà Giang, Tuyên Quang, Lào Cai, Sơn La, Hoà Bình, Thanh Hoá, Nghệ An.
Công dụng: Vị ngọt, tính bình. Thân rễ được dùng làm thuốc bổ, tăng lực, chữa mệt mỏi, kém ăn, đau lưng, thấp khớp, khô cổ khát nước.