VƯỜN CÂY HOA ĐV I

Bài 165- NGỌC TRÚC HOÀNG TINH
       
NGỌC TRÚC HOÀNG TINH       
 
Thân rễ mọc ngang, màu vàng nhạt
Lá so le, không cuống, gân hình cung
Hoa vàng lục, rủ xuống như chuông
Thuốc bổ dưỡng, chữa ho khan, suy nhược...
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ngọc trúc hoàng tinh, Vạn thọ trúc giả rễ trúc - Disporopsis aspera, chi Disporopsis: hoàng tinh cách (hoàng tinh hoa trắng), Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Ra hoa tháng 5-6, quả chín tháng 6-9.
Nơi mọc: Cây mọc nhiều ở vùng Tây Bắc, núi cao, nơi ẩm mát. Cũng được trồng ở một số địa phương làm thuốc.
Công dụng: Ngọc trúc hoàng tinh là thuốc bổ chữa cơ thể suy nhược, sốt nóng âm ỉ, mồ hôi ra nhiều, mồ hôi trộm, đi tiểu nhiều, di tinh, ho khan, khát nước. Liều dùng: 6-12g, dạng thuốc sắc. Có thể ngâm rượu hay tán bột làm viên, dùng riêng hay phối hợp với nhiều vị thuốc khác.

Bài 166- TÓC TIÊN RỪNG
        

TÓC TIÊN RỪNG
 
Lá hình mũi mác, thân, cành mảnh
Cây thảo lưu niên, phân nhánh nhiều
Hoa màu hồng lục, bao thuôn nhọn
Tính mát, vị cay, chữa bệnh siêu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Tóc tiên rừng, Trúc Diệp sâm, Vạn thọ trúc - Disporopsis cantoniense, chi Disporopsis: hoàng tinh cách (hoàng tinh hoa trắng), Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Ra hoa tháng 3-4.
Nơi mọc: Loài của Nam Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam. Cây mọc ở rừng ven suối các tỉnh Lào Cai, Hoà Bình, Ninh Bình đến Kon Tum, Lâm Ðồng.

Bài 167- THIẾT MỘC LAN
   
THIẾT MỘC LAN
 
Tên em gọi Thiết mộc lan
Mầu hoa tím, trắng, ngát hương cuối chiều
Cánh hoa thanh mảnh đáng yêu
Phát tài, Phát lộc mang nhiều ước mơ.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Thiết mộc lan - Dracaena fragrans, chi Dracaena: huyết giác, thiết mộc lan, bồng bồng, long huyết thụ, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây có thân hình cột, cao khoảng 3-5m, đường kính 3-4cm, nhưng thường chỉ để mọc cao 1-2m làm cảnh, thân rất ít khi phân nhánh (trừ khi không trồng ở vườn rộng và sống lâu năm). Lá hình giải giáo, mọc tập trung ở đỉnh, đầu thường cong buông xuống, gốc hẹp dần thành bẹ, màu xanh bóng. Cụm hoa là chùm dài, uốn cong ra ngoài đám lá. Hoa lớn màu trắng nhạt hay vàng nhạt, thơm về đêm, mọc sát nhau ở các điểm như tán giả. Quả mọng, màu đỏ.
Nơi mọc: Cây có nguồn gốc từ các nước châu Phi nhiệt đới, và được gây trồng làm cảnh rộng rãi trên thế giới, vì cây có dáng đẹp, lá đặc sắc.
Công dụng: Cây trồng làm cảnh trong các chậu, ưa đất tốt, nhiều nắng, nhưng cũng có thể chịu được nơi đất xấu và che bóng một chút, do đó làm cây trang trí trong phòng được.

Bài168- PHẤT DỤ HẸP
  
  


PHẤT DỤ HẸP
 
Lá hẹp, ôm thân, không có cuống
Thon thành mũi nhọn, rạch theo gân
Hoa hình ống, ngoài lam, trong trắng
Chữa lỵ, lậu, hen - kinh nghiệm dân.
 
BXP
 
Sưu tập                                                                                                              
4- Dracaena: huyết giác, thiết mộc lan, bồng bồng, long huyết thụ
Bài 166- Cây Phất Dụ hẹp (bồng bồng) - Dracaena angustifolia,
Mô tả: Cây dạng thảo sống dai, cao 1-3m, mang lá ở ngọn; trên thân thường có vết sẹo của những lá đã rụng. Lá hẹp, ôm thân, không cuống, dài 20-35 cm, rộng 1,2-4cm, thon lại thành mũi ở đầu, có rạch theo các gân. Hoa hình ống, dài 20-25 cm, màu lam ở ngoài, trắng ở trong xếp nhóm 1-3 cái, thành chuỳ ở ngọn dài 40cm hay hơn, có nhánh trải ra, dài 10-20 cm. Quả dạng quả mọng, hình cầu, đường kính 10-15cm, tuỳ theo quả có 1 hay 2 hạt.
Ra hoa tháng 2-4.
Nơi mọc: Cây mọc ở nhiều nơi của nước ta, từ Lào Cai đến Ninh Bình... cũng thường được trồng.
Công dụng: Cụm hoa non ăn được. Rễ nghiền ra lẫn với các chất thơm khác, dùng làm hương thơm. Nước sắc lá dùng chữa lỵ, chữa bệnh bạch đới và bệnh lậu. Kinh nghiệm dân gian dùng rễ và hoa trị lỵ ra máu. Hoa sao vàng sắc đặc trị hen. Lá giã nát, vắt lấy nước để nhuộm xanh bánh đúc.

Bài 169- TRÚC NHẬT ĐỐM
        
TRÚC NHẬT ĐỐM
 
Lá đốm trắng hoặc vàng rải rác
Trúc Nhật hay Trúc Thiết Quan âm
Hoa trắng sữa hay nhạt vàng
Góp gom Tài-Lộc mà mang hiến đời.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây Trúc Nhật Đốm - Dracaena godseffian, chi Dracaena: huyết giác, thiết mộc lan, bồng bồng, long huyết thụ, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
(Tên khác: Phất dụ trúc, Trúc Thiết Quan âm, Trúc Nhật - Dracaena surculosa Lindl. var. pustulata Hort)
 
Mô tả: Cây bụi thưa, thân mảnh dài mềm mại phân nhánh ít, có lóng dài. Lá mọc đối hay mọc vòng, dạng bầu dục thuôn nhọn hai đầu, mép nguyên, màu xanh bóng với các đốm nhỏ màu trắng hoặc vàng nằm rải rác trên phiến lá. Cụm hoa chùm dài, cuống chung vươn ra cứng, mang hoa ở đỉnh. Hoa nhỏ, dài, màu vàng nhạt hay trắng sữa, hẹp. Hiếm thấy quả. (quả mọng tròn màu đỏ hay vàng.)
Nơi mọc: Cây có nguồn gốc từ Côngô (châu Phi) và được gây trồng làm cảnh ở nước ta từ khá lâu.
Công dụng: Cây trồng ở chậu làm cảnh đẹp, trông như một bụi cúc, mảnh mai có lá đặc sắc xanh quanh năm. Cây chịu được bóng nên có thể làm cây trang trí nội thất được. Cây được gây trồng bằng cách tách các bụi, hay dâm, các bụi nhỏ chóng đẻ nhánh cho chồi dài xanh bóng.

Bài 170- PHÁT TÀI
           
PHÁT TÀI
 
Em mang Tài-Lộc cho người
Lóng thân tạo dáng xinh tươi đủ hình
Phát Tài... tuyệt diệu sức sinh
Loài cây phong thủy...nặng tình thế gian.
 
BXP                                                                                                  
 
Sưu tập
 
Phát Tài - Dracaena sanderiana, chi Dracaena: huyết giác, thiết mộc lan, bồng bồng, long huyết thụ, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây mọc bụi khá dày, cao đến 1 - 1.5m và đường kính 1cm, nhưng thường trồng bằng các đoạn thân nên trở thành cây lùn trồng ở các chậu. Lá mọc cách thường tập trung nhiều ở đoạn trên. Lá hình giáo, thuôn đều cả hai đầu, phình ở giữa khiến, đầu nhọn. Gốc lá kéo dài thành bẹ hẹp ôm thân. Phiến lá thẳng đứng hay hơi cong, mềm màu xanh bóng như có viền ở mép. Cây rất hiếm thấy có hoa, và gây trồng chủ yếu bằng cách tách các bụi hay đọan thân.
Nơi mọc: Cây được gây trồng rất phổ biến, nhất là được cắm trong các lọ nước để làm cảnh, vừa là cây cho "phát tài" khi buôn bán.
Công dụng: Nếu trồng ở chậu có thể trồng thành bụi nhỏ, cây đẻ nhánh mạnh, còn cắt đoạn cắm lọ mọc rễ khoẻ, có thể trồng lải ở đất.

Bài 171- THỔ MẠCH MÔN




THỔ MẠCH MÔN
 
Thổ mạch môn khác Mạch môn
Lá viền mép trắng, hoa em tím cà
Mạch môn hoa - quả xanh lơ
Cũng dùng chữa bệnh như là Mạch môn.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cỏ tóc tiên, Thổ mạch môn - Liriope spicata, chi Liriope: cỏ tóc tiên (sơn mạch đông, thổ mạch môn), Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Hoa tháng 5-7, quả tháng 8-10.
Nơi mọc: Cây mọc rộng rãi ở chỗ ẩm trong rừng nhiều nơi ở miền bắc Việt Nam, nhất là trong các nương cà phê. Cũng được trồng ở miền trung và cả ở Lào.

Bài 172- MẠCH MÔN 麥 門
   
MẠCH MÔN麥 門
 
Lá hình dải hẹp, rễ chùm
Hoa nhỏ lơ sáng, thuốc Nam thường dùng
Giải độc, bổ phổi, khu phong...
Tỳ vị hư yếu thì không nên dùng.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mạch môn, Dây tóc tiên, Lan tròn, Hẹ riềng - Ophiopogon japonicus , chi Ophiopogon: mạch môn, mạch đông, duyên giai thảo, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây thảo sống dai nhờ thân rễ ngắn. Lá mọc chụm ở đất, dẹp, xốp làm 2 dãy. Hoa mọc thành chùm nằm trên một cánh hoa trần dài 10-20cm, Hoa nhỏ màu lơ sáng, có cuống ngắn, xếp 1-3 cái một ở nách các lá bắc màu trắng. Bao hoa 6 mảnh, rời hay dính ở gốc. Nhị 6, bao phấn mở dọc. Bầu 3 ô, một vòi nhuỵ với 3 đầu nhuỵ. Quả mọng màu tím, chứa 1-2 hạt. Hoa tháng 5-8, quả tháng 7-9.  
Nơi mọc: Cây có nguồn gốc từ các nước châu Á. Ở Việt Nam cây mọc hoang dại trong các khu rừng. Được trồng ở một số nơi, nhiều nhất ở Hải Hưng, Hà Sơn Bình, Hà Bắc.

Bài 173- HOÀNG TINH HOA ĐỎ
         
HOÀNG TINH HOA ĐỎ
 
Thân củ mẫm màu vàng trắng
Phiến lá hẹp không cuống, mọc vòng
Hoa hình ống, màu đỏ, rủ như chuông
Mọc hoang dại, cây dùng làm thuốc.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây cơm nếp. Hoàng tinh hoa đỏ. Hoàng tinh lá mọc vòng - Polygonatum Kingianum, chi Polygonatum: hoàng tinh (hoàng tinh vòng, hoàng tinh hoa đỏ, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
 
Mô tả: Cây cỏ loại sống dai. Thân rễ mập mọc ngang, chia đốt, có khi phân nhánh, hơi lõm, thỉnh thoảng có sẹo lõm, đường kính vết thân có thể tới 2cm, thân củ mẫm màu vàng trắng. Thân mọc đứng nhẵn bóng cao 1-1,5m. Lá hẹp không cuống, mọc vòng 5-10 lá. Đầu lá có mũi nhọn dài, quăn lại. Hoa màu đỏ, mọc rủ xuống ở kẽ lá, mỗi cuống mang 2 hoa hình ống dài 8-15mm. Mùa hoa quả tháng 3-4.
Nơi mọc: Có ở các tỉnh Hoàng Liên Sơn, Lai Châu, Sơn La. Mãi cho đến nay vẫn dùng cây mọc hoang chưa ai chú ý trồng.
Công dụng: cây dùng làm thuốc

Bài 174- NGỌC TRÚC
 

 



NGỌC TRÚC
 
So le, hướng động* giống như thân
Lá mọc phía trên, phía dưới trần
Hoa thuôn, mọc thõng, đôi hay lẻ
Chữa bệnh thấp, đau ...(có tính hàn)
 
BXP
* Danh từ chuyên ngành: "Thân hướng động âm", nghĩa là hướng động của thân luôn trái với chiều trọng lực, tức là luôn vươn lên phía trên. Lá Ngọc trúc mọc ở phía trên, phía dưới trần, các hoa hình chuông mọc rủ xuống.
 
Sưu tập
 
Ngọc trúc - Polygonatum odoratum, chi Polygonatum: hoàng tinh (hoàng tinh vòng, hoàng tinh hoa đỏ, Phân họ Nolinoideae - Tóc tiên, Họ Măng tây hay họ Thiên môn đông - Asparagaceae, Bộ Asparagales Măng tây hay Thiên môn đông
Tên đồng nghĩa: Convalaria odorata , Convalaria polygonatum , Polygonatum officinale.
 
Mô tả: Cây thảo cao 20-50. Thân có gốc, phía dưới trần, phía trên mang lá mọc so le hướng lên trên về cùng một phía của thân, hầu như không cuống, có gân không phân nhánh đồng qui. Hoa thuôn, mọc thõng, riêng lẻ hay từng đôi trên cùng một cuống, ở nách những lá phía trên, về phía kia của thân so với lá. Mỗi hoa có 3 lá đài, 3 cánh hoa dính nhau thành một ống màu trắng, viền xanh, có 5 phiến nhỏ; 6 nhị xếp hai vòng dính nhau trên bao hoa, có chỉ nhị ngắn, nhẵn và bao phấn hướng trong; 3 lá noãn dính nhau thành bầu 3 ô; một vòi nhuỵ chia 3 thuỳ đầu nhuỵ. Quả mọng tròn, đen - lam, chứa 3-6 hạt vàng có chấm sáng. Cây sống dai do có thân rễ, hàng năm cho ra nhánh khi sinh ở chồi ngọn và khi nó rụng đi để lại vết sẹo như vòng trên thân rễ.
Hoa tháng 4-6, quả tháng 8-10.
Nơi mọc: Cây của châu Âu, Bắc Đông và Tây châu Á. Ở nước ta, cũng gặp cây mọc hoang ở chỗ ẩm ướt trong rừng miền núi.
Công dụng: Vị ngọt, tính hơi hàn.: Thường dùng chữa: Thân thể hư yếu, ra nhiều mồ hôi, đái nhiều và đái đường. Họng khô, miệng khát, âm hư phát sốt, ho khô. Mắt đỏ sưng đau, mờ tối. Phong thấp, đau lưng. Đòn ngã, vết thương.
Ghi chú: Người dương suy, âm thịnh, tỳ hư đờm thấp ứ trệ không được dùng.