VƯỜN CÂY ĐV II

1.253- MUN SỪNG



MUN SỪNG
 
Tên em người gọi Mun sừng
Lá hình trứng nhọn, hoa vàng, quả đen
Lõi đen bóng, cứng và bền
Đồ mỹ nghệ quý...Giữ gìn loài em!
 
BXP
 
Sưu tập
 
Mun hay mun sừng - Diospyros mun, chi Diospyros, Họ Ebenaceae - Thị, Bộ Ericales Thạch lam hay Đỗ quyên
 
Nơi mọc: Đây là loài đặc hữu của Việt Nam. Cây phân bố ở Việt Nam từ Quảng Bình vào Nam Bộ. 

LỘC VỪNG
 
   
LỘC VỪNG
 
Lộc vừng tươi rủ màn hoa
Tưởng như màn lệ có pha máu hồng
Một thiên tình sử não nùng!
Một loài hoa đẹp hiến dâng cho đời.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Lộc vừng, Chiếc, Lộc mưng - Barringtonia acutangula, Chi Barringtonia Lộc vừng, Họ Lecythidaceae - Lộc vừng, Mưng, Chiếc,  Tam lang, Bộ Ericales Thạch lam hay Đỗ quyên
 
ST lại Bài 13
Mô tả: Cây gỗ nhỏ, cao 3 - 7m. Lá có phiến dày, dai, dài 15 - 20cm, mép có răng mịn; gân bên 10 đôi; cuống lá 10 - 15mm. Cụm hoa hình chùm thòng ở ngọn, dài 30 - 50cm, hoa có màu đỏ, rộng cỡ 1,5cm; cánh hoa dính nhau ở gốc, cao 1cm.
Quả hình bầu dục, dài 3cm, có 8 cạnh tròn; hạt 1.
Nơi mọc: Phân loài của các nước Đông Nam Á. Ở Việt Nam, có gặp từ Hòa Bình vào đến Bình Dương. Cây mọc dọc rạch, sông.
Công dụng: Cây ưa nước, thường trồng làm cảnh gần hồ ao.

1.267- ĐẦU LÂN

      
ĐẦU LÂN
 
Hoa em cũng gọi Sa la
Người chơi cây cảnh gọi là Đầu lân
Hoa đặc biệt mọc từ thân
Nhuốm mầu Phật đạo gửi thân chùa chiền.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây đầu lân, còn gọi là ngọc kỳ lân, hàm rồng - Couroupita guianensis, chi Couroupita, Họ Lecythidaceae Lộc vừng, Chiếc, Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên
 
Mô tả: Cây đầu lân được nhà thực vật học người Pháp J.F. Aublet đặt danh pháp khoa học vào năm 1755.
Là một loại cây thân gỗ, cây có thể cao tới 30-35m. Hoa đầu lân ra từ thân cây, suốt từ gốc lên, chùm hoa dài ra liên tục có thể tới 3m. Quả lớn tròn to đường kính quả 15–24 cm, có 200-300 hạt trong một quả.
Nơi mọc: Nguồn gốc ở Guyana(Nam Mỹ). Ngày nay cây này có thể tìm thấy ở Ấn Độ, miền nam dãy núi Hy Mã Lạp, và về sau được trồng nhiều nơi ở Nam Á và Đông Nam Á.
Công dụng: Quả Đầu lân có tính kháng sinh, kháng nấm, sát khuẩn và có tác dụng giảm đau. Dùng để chữa bệnh cảm lạnh và đau dạ dày. Bên trong quả có thể khử trùng vết thương và lá non chữađau răng.
 
Gắn với Phật giáo
Trong kinh điển Phật giáo, Đức Phật đản sinh ở gốc cây vô ưu (Saraca asoca), trong vườn Lumbini (Lâm-tì-ni), và nhập diệt giữa hai cây sala (Shorea robusta), tại Kusinara (Câu-thi-na). Vì thế ngày nay, ngoài cây bồ-đề ra thì cây sala cũng được trồng tại các khuôn viên chùa chiền. Tuy nhiên, tại Sri Lanka, Thái Lan và một số quốc gia Phật giáo khác thì cây sala thường bị nhầm lẫn với cây Đầu lân này. Do dó tại các chùa chiền cũng thường trồng cây đầu lân. Trong giới chơi cây cảnh ở Việt Nam, cây này có tên là cây ngọc kỳ lân, đầu lân hay hàm rồng
 
Tôi đã sưu tập cây Đầu lân Bài 128, với tên ngọc kỳ lân, đầu lân, sa la...Ngày nay đọc nhiều trang web cũng thấy nói Đầu lân, Sa la, Vô ưu là một. Nhưng tìm hiểu kỹ hơn qua wikipedia, tôi thấy nó là ba cây khác nhau:
+ Cây đầu lân, còn gọi là ngọc kỳ lân, hàm rồng - Couroupita guianensis, chi Couroupita, Họ Lecythidaceae Lộc vừng, Chiếc, Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên
+ Cây sala - Shorea robusta, chi Shorea, Họ Dầu hay Họ Hai cánh - Dipterocarpaceae, Bộ Malvales - Bông, Cẩm quỳ
+ Cây Vô ưu hay Vàng anh lá bé - Saraca asoca, chi Saraca, Họ Đậu - Fabaceae, bộ Đậu Fabales
Tôi sửa đăng lại Bài 128, đồng thời sưu tập thêm hai cây Sa la (Bộ Bông) và Vô ưu (Bộ Đậu). Bộ Bông và Bộ Đậu tôi đã sưu tập, nay sưu tập thêm hai cây Sa la và Vô ưu, đăng đồng thời với cây Đầu lân để bạn đọc tham khảo. Cây Bồ đề gắn với lịch sử Phật giáo, tôi đã sưu tập Bài 689- Cây Đề hay Bồ đề (họ Dâu tằm, bộ Hoa hồng). Còn cây nữa cũng gọi Bồ đề (họ Bồ đề, bộ Đỗ quyên), tôi sắp sưu tập, nhưng nó không liên quan gì đến cây Bồ đề Phật giáo

1.268- SA LA  

 
  
 



SA LA
 
Gốc quê em miền Hy Mã Lạp
Phiến xoan thuôn, tán lá tỏa tròn
Là nơi Phật nhập Niết Bàn
"Sa la long thọ" mãi còn khắc ghi.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây sala - Shorea robusta, chi Shorea, Họ Dầu hay Họ Hai cánh - Dipterocarpaceae, Bộ Malvales - Bông, Cẩm quỳ
 
Mô tả: Là một cây gỗ cứng, cao 30-35 m, tán lan rộng và hình cầu. Lá dài 20 cm, đơn giản, sáng bóng và nhẵn, màu xanh lá cây tinh tế, hình bầu dục rộng rãi tại các cơ sở. Quả to hình trứng.
Nơi mọc: Nguồn gốc tại Ấn Độ, miền nam dãy Hy Mã Lạp, về sau được trồng nhiều ở Nam Á và Đông Nam Á.
Công dụng: Hạt được nghiền thành bột để làm bánh mì. Hạt chứa dầu 14-20% ("sal bơ") được sử dụng để nấu ăn, như một thay thế bơ ca cao để chiếu sáng, và cho các mục đích công nghiệp.

1.269- VÔ ƯU
        
VÔ ƯU
 
Lâm Tỳ Ni Ma D dạo gót
Gốc Vô ưu tay với vin cành
Ngay sau đó ...Phật đản sinh...
Loài hoa tươi thắm tâm linh đạo mầu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây Vô ưu hay Vàng anh lá bé - Saraca asoca, (Saraca indica L), chi Saraca, Họ Đậu - Fabaceae, bộ Đậu Fabales
 
Mô tả: Cây cao 5-20m, không gai và nhẵn. Lá kép lông chim chẵn, với 4-6 đôi lá chét, gần hình ngọn giáo thuôn, tù hay nhọn ở đầu, tròn và tù ở gốc, dài 15-20cm, rộng 5-7cm, màu lục sẫm và bóng ở trên, nhạt màu hơn ở dưới. Hoa màu cam, thành ngù đặc ở nách lá. Quả đậu đen, dài 9-24cm, rộng 4cm và hơn, dẹp, gần hóa gỗ; hạt 4-8, gần hình cầu, dài 35mm.
Ra hoa tháng 2, quả tháng.
Nơi mọc: Ở nước ta, cây mọc ở ven nước, chỗ ẩm mát trong rừng ở nhiều nơi tới độ cao 500m. Cũng thường được trồng làm cảnh.
Công dụng: Cây trồng cảnh. Ở Ấn Độ, vỏ dùng trị bệnh đau dạ con và trị rong kinh; cũng dùng trị bò cạp cắn.
 

1.270- BÀNG VUÔNG
 

     
BÀNG VUÔNG
 
Hỡi em Bàng chiếc, Bàng vuông
Cuộc đời sóng gió trùng dương mịt mù
Bạn cùng lính đảo Trường Sa
Làm nên muôn vạn bài ca sáng ngời!
 
BXP
 
Sưu tập
 
Bàng bí, Chiếc bàng, Bàng vuông - Barringtonia asiatica, Chi Barringtonia Lộc vừng, Họ Lecythidaceae - Lộc vừng, Mưng, Chiếc,  Tam lang, Bộ Ericales Bộ Thạch nam hay Đỗ quyên
 
Quả phát tán bằng cách trôi nổi trên biển, nó có thể trôi nổi đến 2 năm mà không bị hỏng.
Công dụng: Quả được dùng ăn như rau và cũng được dùng để duốc cá; ở một số nơi người ta dùng vỏ cây và quả làm bột rắc xuống nước để duốc cá.
 
Cùng với phong ba, bàng vuông là một trong những loài cây đặc thù của Quần đảo Trường Sa. Khi thiếu lá dong, bộ đội Việt Nam đóng trên quần đảo này dùng lá hai loài cây này để gói bánh chưng đón Tết.
Cây Bàng vuông Trường Sa đã được những người lính đảo tặng cho thành phố Hồ Chí Minh và được trồng trên hai con đường mang tên Hoàng Sa và Trường Sa, nay cây đã có hoa và trái.

1.271- LỘC VỪNG HOA CHÙM
  
 
 

LỘC VỪNG HOA CHÙM
 
Lá dạng màng, thuôn hay xoan ngược
Hoa nhiều bông ở ngọn, thòng dài
Quả thon hẹp mang đài tồn tại
Chữa đường ruột, hen xuyễn, trị ho.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Cây mưng, Lộc vừng hoa chùm, Chiếc chùm, Tam lang - Barringtonia racemosa, Chi Barringtonia Lộc vừng, Họ Lecythidaceae - Lộc vừng, Mưng, Chiếc,  Tam lang, Bộ Ericales Thạch lam hay Đỗ quyên
 
Mô tả: Cây gỗ có kích thước trung bình. Lá dạng màng, thuôn, xoan ngược hay hình ngọn giáo, thon hẹp rồi thắt lại gần như hình tim trên cuống, có mũi nhọn, dài 10-30cm, rộng 5-10cm, cuống dài 3-7cm. Hoa nhiều, thành bông ở ngọn hay ở bên thòng xuống dài 25-50cm. Quả bằng quả trứng gà, thon hẹp, bao bởi đài hoa tồn tại, có khi có 4 góc thon hẹp, nhẵn. Hạt đơn độc, xoan thuôn.
Hoa tháng 4-7.
Nơi mọc: Cây mọc rải rác ở khắp nước ta, thường ở gần bờ biển, hay dựa rạch từ Hoà Bình đến Biên Hoà. Cây mọc rải rác ở khắp nước ta, thường ở gần bờ biển, hay dựa rạch từ Hoà Bình đến Biên Hoà.
Công dụng: Rễ được dùng trị bệnh sởi. Quả dùng trị ho và hen suyễn. Nhân hạt giã ra thêm bột và dầu, dùng trị ỉa chảy. Hạt được dùng trị các cơn đau bụng, và bệnh về mắt, còn dùng để duốc cá.

1.272- VỪNG
 
 


VỪNG
 
Hoa em người đặt tên Vừng
Sắc hoa lộng lẫy sáng bừng trong đêm
Nhị nhiều tỏa rộng cánh mềm
Quả cầu, nạc, cứng. Gỗ em đóng đồ.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Vừng - Careya sphaerica, Chi Careya, Họ Lecythidaceae - Lộc vừng, Mưng, Chiếc,  Tam lang, Bộ Ericales Thạch lam hay Đỗ quyên
 
Mô tả: Cây gỗ trung rụng lá, vỏ ngoài màu xám hay nâu xám, nứt dọc hay bong mảng dạng chữ nhật, thịt vỏ đỏ hồng, nhiều xơ có dịch đỏ, vỏ lụa trắng vàng.
Lá đơn, mọc cách, hình trứng ngược hay hình bầu dục, đầu tù hay có mũi nhọn ngắn, thót dần về phía cuống, mép lá có răng khía tai bèo, gân bên 15 - 18 đôi, cuống lá khỏe, rụng để lại sẹo hình lưỡi liềm. Cụm hoa bông dài 6 - 10cm. Cánh đài có ống hình trụ phủ lông tơ nhạt, thùy 4, ít khi 5, hình nửa bầu dục. Cánh tràng 4 hay 5, hình trứng ngược, thót dần tới gốc. Nhị nhiều, dính hoàn toàn thành bó. Bầu 4 ô, nhiều noãn, vòi dạng chỉ. Quả hình cầu, nạc cứng. Hạt không nhiều, chìm trong thịt.
Hoa tháng 3.
Nơi mọc: Cây mọc trong rừng thường xanh mưa mùa nhiệt đới, rừng thưa, các tỉnh Gia Lai, Kontum, Đắc Lắc, Lâm Đồng, Đồng Nai, Sông Bé, Tây Ninh...
Công dụng: Gỗ dùng xây dựng, đóng đồ dùng gia đình, tương đối khó gia công. Tỷ trọng 0,702. Vỏ có sợi làm nguyên liệu giấy, bông nhân tạo.

1.273- SEN THIÊN ĐƯỜNG                                                           
  

       
SEN THIÊN ĐƯỜNG
 
Hoa em trông tựa hoa Sen
Tít trên cao...gọi là Sen Thiên đường
Xinh tươi tám cánh đỏ hường
Bạn cùng mây gió tỏa hương dâng đời.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Chiếc sen, Heaven Lotus - Gustavia angustifolia, Chi Gustavia, Họ Lecythidaceae - Lộc vừng, Mưng, Chiếc,  Tam lang, Bộ Ericales Thạch lam hay Đỗ quyên
 
Mô tả: Cây họ Chiếc, hoa như hoa Sen nên gọi là Chiếc Sen. Tên tiếng Anh là Heaven Lotus – Sen Thiên Đường. Cây bụi, nhiều nhánh, thường xanh. Lá không cuống, phiến có xu hướng bị thu hẹp, hình bầu dục rộng đến hình ngọn giáo. Hoa chùm, mỗi chùm thường có 4-10 hoa và mỗi hoa có 8 cánh hoa, hình elip, mùi thơm như hoa Mộc lan, quả màu nâu với bột màu vàng cam
Nơi mọc: Có nguồn gốc từ vùng đồng bằng ven biển Ecuador và Colombia.
 
(Tôi sưu tập Họ Lộc vừng bỗng gặp cây hoa lạ, đẹp, nhưng không tìm được mô tả. Mò mẫm xác định được chính xác tên khoa học của cây, post tên khoa học lên google hình ảnh, từ các hình ảnh truy cập vào trang web có ảnh, đưa vào google dịch..., nhưng bản dịch với các từ chuyên ngành rất ngây ngô, tôi không đủ trình độ để xác định. Mò mẫm, nhặt nhạnh mãi mới được vài dòng mô tả trên. Mong bạn đọc cảm thông nhìn hình mà thưởng thức vậy)

1.277- CÂY HOA PHOLOX
   
CÂY HOA PHOLOX
 
Tên em: Phờ-lốc ru mông
Sắc hoa tím, đỏ, trắng, hồng đẹp thay
Nhỏ nhoi năm cánh phô bày
Hương thơm dìu dịu ngất ngây lòng người
 
BXP
 
Sưu tập
 
Họ Polemoniaceae - họ lá thang, thiên nam tú cầu
Cây hoa Phờ-lốc - Phlox drumondii, Chi Phlox, Họ Polemoniaceae - họ lá thang, thiên nam tú cầu hay hoa móng rồng, Bộ Ericales - Thạch lam, Đỗ quyên.
 
Mô tả: Phlox là một chi của khoảng 65-70 loài thực vật có hoa sống một năm hay lâu năm, ra hoa vào đầu mùa xuân. Hoa phờ-lốc có 5 cánh mọc thành chùm. Ở các đầu cành với các màu tím, đỏ, hồng, trắng, và có mùi thơm nhẹ . Thường được trồng vào chậu nhỏ thành luống hay viền quanh các bồn cây to cũng có thể cắt cành cắm lọ nhỏ, cắm bát...
Các loài trong chi Phlox có màu từ lam nhạt tới đỏ tươi hay trắng. Một số loài như Phlox glaberrima (Phlox trơn) cao tới 1,5 m, trong khi các loài khác, như Phlox stolonifera (Phlox leo), tạo thành dạng như tấm thảm thấp chỉ cao vài centimet.
Nơi mọc: Chúng có nguồn gốc chủ yếu tại khu vực ôn đới thuộc Bắc Mỹ, với chỉ một số ít loài có tại miền đông châu Á.
Công dụng: Cây trồng cảnh. Giống hoa này chịu hạn và chịu rét tốt, chịu nước, nóng kém và không kén đất, xong đòi hỏi phân nhiều, rất ưa ánh sáng. Thường được trồng sớm vào tháng 7 - 8. Cây trồng từ mầm chồi, giâm thành cây con hay gieo từ hạt đêu tốt.