VƯỜN CÂY HOA ĐV I

5- Họ Araceae - ráy, khoai môn, khoai nước, thiên nam tinh

Họ Araceae Ráy (họ Môn hoặc Chân bê) là một họ thực vật một lá mầm, trong đó hoa của chúng được sinh ra theo một kiểu cụm hoa được gọi là bông mo. Các bông mo thông thường được kèm theo một mo hay áo trùm tương tự như lá. Họ này có 106 chi và 4.025 loài, tại Việt Nam có khoảng 30 chi và 130-140 loài.
Trong số các loài ráy có hoa đơn tính cùng gốc thì bông mo thường xuất hiện dưới dạng các hoa cái ở phần đáy còn các hoa đực ở phần đỉnh của bông mo. Ở các loài ráy với các hoa hoàn chỉnh thì núm nhụy chỉ tiếp nhận sự thụ phấn trong một thời gian ngắn khi phấn đã được phát tán, vì thế nó ngăn chặn sự tự thụ phấn. Trong họ này có một số loài là đơn tính khác gốc.
Các chi như Hồng môn (Anthurium) và Vân môn (Zantedeschia) là hai chi có nhiều loài được biết đến nhất, cũng như khoai sọ (Colocasia antiquorum) và Xanthosoma roseum (khoai mùng). Trong số các cụm hoa lớn nhất trên thế giới là cụm hoa của Amorphophallus titanum (ráy khổng lồ hay hoa xác chết).
Họ này cũng có nhiều loài là các cây cảnh: Dieffenbachia, Aglaonema, Caladium, Nephthys và Epipremnum nhưng có rất ít loài được đặt tên cụ thể.
Đây là một họ lớn có nhiều loài rất gần gũi, trước đây tôi đã sưu tập ở khoảng 300 loài, nhưng vì kiến thức hạn hẹp mới chỉ tìm được một số loài. Nay đã sưu tập được trên 1000 loài, đã có nhiều kinh nghiệm nên tôi sưu tập lại, tìm được nhiều loài mới, chỉnh sửa các bài cũ, đăng gọn trong Họ Ráy mới này để bạn đọc dễ theo rõi.
90- MÁI DẦM






MÁI DẦM

Sống vùng ngập mặn phía Nam
Cụm hoa giữa lá, mo thân đỏ mầu
Lá ngọn dáo đứng, thon cao
Thân rễ giải nhiệt, uống vào lỵ tiêu.

BXP

Sưu tập

Mái dầm - Cryptocoryne ciliata, Chi Cryptocoryne Mái dầm, Họ Araceae - ráy, khoai môn, khoai nước, thiên nam tinh, bộ Alismatales Trạch tả

Mô tả: Cây thảo thuỷ sinh có thân ngầm trong bùn, to 15mm. Lá đứng hình giáo thon cao đến 30cm, nhọn hai đầu, gân phụ xéo, không dày lắm; cuống dài đến 20cm. Cụm hoa giữa lá, mo thân đo đỏ, mép có rìa dài, ống dài 15-17cm, phù ở gốc; buồng nhỏ, có phần đực cách phần cái; bầu 6-7 noãn. Quả nang có cạnh tròn, to 3-4cm; hạt dài 8mm.
Hoa quả tháng 5-8.
Nơi mọc: Cây sống ở cửa sông và rừng ngập mặn ven biển, ở các tỉnh phía Nam.
Công dụng: Thân rễ sắc uống giải nhiệt. Dùng trị kiết lỵ; phối hợp với cỏ gừng, cỏ Hàn the. Lá dùng ngoài trị rắn cắn (Viện Dược liệu).

92- MÔN BẠC HÀ 





MÔN BẠC HÀ 
 
Vốn em tên gọi Dọc mùng
Cho người nấu món bún bung ấm lòng
Củ còn chữa được kinh phong,
Lá làm rau ở khắp trong mọi miền
 
BXP
 
Sưu tập
 
Môn bạc hà - Alocasia odora, Chi Alocasia Ráy, Dọc mùng, Họ Araceae - ráy, khoai môn, khoai nước, thiên nam tinh, bộ Alismatales Trạch tả
 
Mô tả: Cây thảo cao từ 0,5 - 1,60m, có thân rễ. Lá rất lớn, hình thuôn mũi mác, phiến màu lục nhạt, gân hình lọng, tai tròn, gân bên 4 - 5 đôi; cuống lá rất mập dài 30 - 60cm đến 1m, có phần ôm thân dài bằng nửa cuống.
Nơi mọc: Ở Việt Nam có gặp từ Hà Nội, Hà Tây, Thanh Hóa vào Đồng Nai. Cũng được trồng nhiều ở TP. Hồ Chí Minh.
Công dụng: Lá và cuống lá dùng nấu canh hoặc muối dưa; cuống cũng được dùng làm rau ăn sống. Dân gian dùng củ môn bạc hà mài ra đổ cho người lớn và trẻ em bị kinh phong sôi đờm uống cho sục đờm. Thân rễ đắp trị nhọt (Phạm Hoàng Hộ, 2000).

Mang ĐV hôm nay vào khó quá, đành tạm nghỉ, sáng mai xem lại.

93- RÁY VOI






RÁY VOI
 
Tên em người đặt Ráy Voi
Cây 2 - 3m, lá dài ôm thân
Hoa đơn tính, mo màu vàng
Làm cây cảnh, chữa bệnh ...càng được yêu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Ráy, Ráy voi, Hải vu - Alocasia macrorrhiza, Chi Alocasia Ráy, Dọc mùng, Họ Araceae - ráy, khoai môn, khoai nước, thiên nam tinh, bộ Alismatales Trạch tả
 
Mô tả: Cây thảo to có khi cao tới 2 - 3m, hay hơn, sống nhiều năm nhờ thân rễ. Lá ôm thân, có cuống dài, phiến nguyên, hình tim, dài tới 80 - 90cm, rộng 20 - 60cm, màu lục sáng, có khi có chấm trắng.
Cụm hoa thành buồng ở nách lá, có mo màu vàng. Hoa đơn tính, hoa cái ở dưới, hoa lép ở giữa, hoa đực ở trên. Hoa trần, ở hoa đực có nhiều nhị, dính nhau thành hợp nhị, mở bằng lỗ. Hoa cái có bầu 1 ô, chứa vài noãn ở đáy. Quả mọng màu đỏ.
Ra hoa tháng 4 - 5, có quả tháng 6 - 7.
Nơi mọc: Ở Việt Nam, cây mọc hoang và cũng được trồng ở đồng bằng và vùng núi. Cây ưa ẩm, thường gặp ở các thung lũng trong rừng, ven các khe suối.
Công dụng: Cây mọc thành bụi lớn, được trồng trong chậu lớn, trong bồn hoa làm cây cảnh.
Rễ thân ráy sau khi đã được bào chế, dùng chữa: cúm, cảm mạo, sốt cao, trúng nắng, lao phổi, phong thấp, đau nhức khớp, sa nang, mụn nhọt, ghẻ lở, trúng độc và rắn độc cắn, bỏng lửa.