VƯỜN CÂY HOA ĐV I

Họ Schisandraceae (họ Ngũ vị tử)
8- NGŨ VỊ TỬ BẮC



NGŨ VỊ TỬ BẮC

Màu trắng vàng, hoa đơn khác gốc
Đủ chua, cay, mặn, ngọt, đắng....thơm
Quả chín đỏ thẫm, tính ôn
Di tinh, mất ngủ, ho hen...hay dùng.

BXP

Sưu tập
Ngũ vị tử Bắc tên khoa học Schisandra chinensis, Chi Ngũ vị tử Schisandra, Họ Schisandraceae Ngũ vị tử, bộ Austrobaileyales Mộc lan dây.

Mô tả: Cây leo thân gỗ, màu nâu sẫm, kẽ sần sùi, cành nhỏ hơi có cạnh. Lá mọc so le trên cành dài, chụm vòng trên cành ngắn, phiến lá hình trứng ngược, mép khía răng nhỏ và thưa. Hoa đơn tính màu trắng sẫm hay phớt hồng, có mùi thơm mát dịu, bao hoa xếp 2-3 lớp; hoa đực có 4-5 nhị; hoa cái có 12-120 lá noãn rời, mỗi lá noãn chứa 2-3 noãn. Lúc kết quả, trục hoa kéo dài, quả thật tròn mọc phân tán thành chùm, màu đỏ thẫm; mỗi quả chứa 2 hạt nhẵn.
Hoa tháng 5-6, quả tháng 7-9.
Nơi mọc: Cây gặp trong rừng các vùng núi cao như ở Lào Cai (Sapa), Lai Châu (Phong Thổ).
Công dụng: Đủ 5 vị: ngọt, mặn, đắng, cay và chua, dùng chữa hen suyễn, ho lâu, nhiều mồ hôi, ra mồ hôi trộm, di tinh, ỉa chảy kéo dài, bồn chồn mất ngủ. Quả ăn được.

9- NGŨ VỊ TỬ NAM



NGŨ VỊ TỬ NAM

Cây leo, thân nhẵn, dài, không lông
Lá mọc so le, mép có răng
Hoa đơn tính, cuống dài, vàng nhạt
Suy nhược, liệt dương lấy quả dùng...

BXP

Sưu tập

Ngũ vị tử nam tên khoa học Kadsura longipedunculata, chi Kadsura, Họ Schisandraceae Ngũ vị tử, bộ Austrobaileyales Mộc lan dây.

Mô tả: Cây leo thường xanh, thân nhẵn không lông. Lá đơn, mọc so le, đầu nhọn, mép răng thưa, cứng, dai, mặt trên màu lục xám, mặt dưới màu trắng sáng, có chấm vàng. Hoa đơn tính, mọc ở nách lá; cuống hoa dài. Bao hoa 8-17 bản hình chuỳ tròn, màu trắng và vàng nhạt. Trong hoa đực, nhị họp lại thành hình cầu; trong hoa cái, các lá noãn rời dính trên một trục hoa ngắn thành hình đầu. Quả kép hình cầu tròn gồm nhiều quả thịt nom giống quả Na, khi chín màu vàng phớt hồng.
Hoa nở vào mùa thu.
Nơi mọc: Loài của Nhật Bản, Trung Quốc và Bắc Việt Nam. Cây mọc hoang ở rừng, leo lên các cây to.
Công dụng: Quả làm thuốc trị suy nhược và liệt dương. Hạt được dùng thay vị Ngũ vị, do đó mà có tên trên.

10- ĐẠI HỒI



ĐẠI HỒI

Quả em người gọi hoa hồi
Chế nước dùng phở của người Việt Nam
Thuốc trị dịch Cúm gia cầm
Ta-mi-lu đó - rất cần có em.

BXP

Sưu tập

Cây đại hồi tên khoa học Illicium verum, Chi Hồi Illicium, Họ Hồi Illiciaceae, bộ Austrobaileyales Mộc lan dây

Mô tả: Cây nhỡ, thân thẳng to, cành thẳng nhẵn, lúc non màu lục nhạt sau chuyển sang màu nâu xám. Lá mọc so le, phiến lá nguyên, dày, cứng giòn, nhẵn bóng, hình mác hoặc trứng thuôn, hơi nhọn dần, mặt trên xanh bóng hơn mặt dưới. Hoa mọc đơn độc ở nách lá, có khi xếp 2-3 cái; cuống to và ngắn; 5 lá đài màu trắng có mép màu hồng; 5-6 cánh hoa đều nhau màu hồng thẫm. Quả kép gồm 6-8 đại (có khi hơn), xếp thành hình sao, lúc non màu lục, khi già màu nâu sẫm, có mũi nhọn ngắn ở đầu. Hạt hình trứng, nhẫn bóng.
Hoa tháng 3-5, quả tháng 6-9.
Nơi mọc: Tại Việt Nam, hồi được trồng nhiều ở các tỉnh phía bắc như Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh
Công dụng: Hồi có vị cay, ngọt, mùi thơm, tính ấm. Thường dùng trị nôn mửa và ỉa chảy, bụng đầy trướng. Còn dùng trị đái nhiều, đái dầm, ngộ độc thịt cá, trị tay chân nhức mỏi.
Quả hồi đang trở thành cứu tinh của các nước có dịch cúm gia cầm vì nó là thành phần chính để bào chế thuốc kháng virus cúm Tamiflu.

11- SÓI RỪNG




SÓI RỪNG

Cây nhỏ; không lông, phiến lá xoan
Nhọn đầu, cuống ngắn, mép gai răng
Hoa trắng nhỏ nhoi, quả đỏ gạch
Trị lao, tức ngực với đau xương.

BXP

Sưu tập

Sói rừng, Sói nhẵn - Sarcandra glabra, chi Sarcandra, Họ Hoa sói Chloranthaceae, Bộ Chloranthales Hoa sói

Mô tả: Cây nhỏ; nhánh tròn, không lông. Lá mọc đối, có phiến dài xoan bầu dục, đầu nhọn, mép có răng nhọn, gân phụ 5 cặp; cuống ngắn. Bông kép, ít nhánh, nhánh ngắn; hoa nhỏ, màu trắng, không cuống; nhị 1. Quả nhỏ, đỏ gạch, mọng, gần tròn.
Hoa tháng 6-7, quả tháng 8-9.
Nơi mọc: tại Việt Nam cây có thể tìm thấy ở các khu vực Lạng Sơn, Bắc Thái, Hoà Bình, Hà Tây đến Kon Tum, Lâm Ðồng, mọc hoang ở những vùng núi đất, bìa rừng và ven đồi ẩm.
Công dụng: Trong dân gian, rễ cây được ngâm rượu, uống chữa đau tức ngực. Lá được sắc uống trị bệnh lao, hoặc giã đắp chữa rắn cắn, ngâm rượu xoa bóp chữa vết thương, mụn nhọt, phong thấp, đau nhức xương.

12- HOA SÓI




HOA SÓI

Chê loè loẹt hoa hoè hoa cói
Từ bao đời, thật tủi cho em
Hoa em nhỏ bé dịu hiền
Ủ vào chè Thái giữ bền sắc hương.

BXP

Sưu tập

Hoa sói - Chloranthus Inconspicuus (Chloranthus spicatus), chi Chloranthus Các loài hoa sói, Họ Hoa sói Chloranthaceae, bộ Chloranthales Hoa sói

Mô tả: Cây thảo cứng; có nhiều đốt, phân hóa nhiều cành, thân ngầm dưới đất đẻ nhiều nhánh. Lá có phiến xoan rộng, nhẵn bóng, không lông, mép có răng sắc, nhọn, cuống tim tím. Hoa mọc thành cụm ở đầu cành có nhiều nhánh, có 13 – 14 hoa. Quả hạch nhỏ vàng xanh.
Ra hoa vào mùa hạ, mùa thu.
Nơi mọc: Cây trồng khắp nơi trong nước ta, làm cảnh và lấy hoa ướp trà, ướp thuốc.
Công dụng: Cây thường trồng làm cảnh và lấy hoa ướp trà, ướp thuốc, xử dụng toàn cây.
Kỹ thuật ướp hoa sói cho chè: Cây hoa sói có hoa quanh năm, nhưng khi hoa chín đúng độ (mầu trắng đục), có hàm lượng hương thơm cao nhất. Vào mùa hè, hái hoa vào buổi sáng (7 – 8 giờ), có hương thơm hơn hoa được hái vào buổi chiều. Vào mùa thu, hoa hái vào buổi sáng và chiều đều có hương thơm như nhau.
Nên ướp với lượng 300 – 400g hoa/1 kg chè bảo đảm chất lượng nhất. Ướp với lượng hoa ít không có mùi vị đặc trưng, ngược lại ướp nhiều quá có vị đắng của cuống hoa làm giảm chất lượng chè. Tại phía Bắc, sử dụng giống chè trung du, chè Thái Nguyên có khả năng hấp thụ tinh dầu hoa sói mạnh hơn cả.

13- SÓI ĐỨNG




SÓI ĐỨNG

Phiến lá bầu dục, màu lục tươi
Mép răng nằm, cuống tím, dài dài
Mẫu ba, bông kép, mầu ngà trắng
Vị thuốc toàn cây trị bệnh hay.

BXP

Sưu tập

Sói đứng - Chloranthus erectus, chi Chloranthus Các loài hoa sói, Họ Hoa sói Chloranthaceae, bộ Chloranthales Hoa sói

Mô tả: Cây thảo, lá có phiến bầu dục, không lông, màu lục tươi, gân phụ 5-7 cặp, mép có răng nằm; cuống dài 1-1,5cm, màu tim tím. Bông kép ở ngọn; lá bắc màu ngà, có 3 thuỳ, hoa 3; nhị 3; bầu ở nách lá bắc. Quả hạch trắng; hạt nhỏ.
Ra hoa quanh năm.
Nơi mọc: Ở nước ta, cây mọc ở nhiều nơi, khắp 3 miền.
Công dụng: Toàn cây trị cảm mạo, sản hậu lưu huyết, điên giản, đòn ngã đao chém bị thương, phong thấp tê liệt, viêm khớp xương, sưng amygdal, gãy xương.

14- SÓI NHẬT




SÓI NHẬT

Lưu niên, thân thảo, không phân nhánh
Mép răng nhỏ, nhọn, phiến không lông
Cụm hoa bông ở ngọn, màu vàng
Hoa rất thơm, thân, rễ trị bệnh.

BXP

Sưu tập

Sói Nhật - Chloranthus japonicus, chi Chloranthus Các loài hoa sói, Họ Hoa sói Chloranthaceae, bộ Chloranthales Hoa sói

Mô tả: Cây thảo mọc hằng năm cao đến 50cm, không phân nhánh. Lá thường gồm 4 cái mọc vòng; phiến lá không lông, mép có răng nhỏ và nhọn. Cụm hoa hình bông đứng ở ngọn thân gồm nhiều hoa màu vàng rất thơm. Hoa trần, nhị 3 thùy đới rất cao; bầu 1 ô chứa 1 noãn treo, vòi nhụy 1 ngắn. Quả hạch cứng, nhỏ, hình quả lê.
Nơi mọc: Ở nước ta có gặp tại rừng Kon Tum, Lâm Đồng.
Công dụng: Thân rễ của cây được dùng làm thuốc trị lao thương, đau nhức lưng gối, đòn ngã tổn thương, cảm mạo, bạch đới, mụn nhọt.

2- NHÁNH MAGNOLIIDS 4 bộ

1-Bộ Canellales Bạch quế bì
Bộ Canellales bao gồm hai họ Bạch quế bì (Canellaceae) và Lâm tiên (Winteraceae), là những họ trong nhóm thưc vật hạt kín nguyên thủy nhất. Bộ này không có ở Việt Nam, giới thiệu cây Đông mộc.
15- ĐÔNG MỘC



ĐÔNG MỘC

Thân gỗ mảnh, vỏ cây mầu đỏ
Hoa trắng kem, mùi tựa hoa nhài
Gỗ tỏa hương, thơm như gỗ gụ
Cây trồng vườn, cảnh đẹp cho người.

BXP

Sưu tập

Đông mộc - Drimys winteri, chi Drimys, Họ Lâm tiên (Winteraceae), Bộ Canellales Bạch quế bì

Mô tả: Đông mộc: một loài cây gỗ thân mảnh, bản địa của các khu rừng cận cực Magellan và rừng mưa ôn đới Valdivia tại Chile và Argentina, được trồng như là một loại cây trồng trong vườn vì có vỏ cây đỏ tỏa hương thơm như gỗ gụ và đẹp, cũng như có lá màu xanh lục tươi, cùng các cụm hoa màu trắng kem có mùi giống như mùi hoa nhài.

2-Bộ Laurales Long não, Nguyệt quế
1+ Họ Calycanthaceae Lạp mai là một họ nhỏ chứa 3-4 chi và khoảng 6-11 loài, chỉ phân bố trong khu vực đông bắc Trung Quốc, Australia và Bắc Mỹ.

16- CÂY BỤI DÂU




CÂY BỤI DÂU

Em, loài cây bụi mọc hoang
Lá Hè xanh đậm, Thu sang chuyển mầu
Hoa mầu đỏ đến đỏ nâu
Hương thơm ngào ngạt, cắm lâu không tàn.

BXP

Sưu tập

Carolina tiêu hay cây bụi dâu - Calycanthus floridus, chi Calycanthus, Họ Calycanthaceae Lạp mai, Bộ Laurales Long não, Nguyệt quế

Mô tả: Cây bụi rụng lá, mọc dày đặc. Lá màu xanh đậm bóng trong mùa hè và vàng màu vàng lá mùa thu và vỏ cây phát hành một mùi đinh hương hoặc long não giống như khi bị nghiền nát. Hoa lưỡng tính, đơn độc màu đỏ đến nâu đỏ với nhiều chồng chéo, rất thơm.
Hoa tháng sáu- bảy, quả chín tháng mười-tháng mười một
Nơi mọc: Cây bản địa của Đông Nam Hoa Kỳ
Công dụng: Cắt hoa cắm

2+ Họ Gomortegaceae chỉ có một chi duy nhât, loài duy nhất Gomortega keule.
17- GOMORTEGA KEULE




GOMORTEGA KEULE

Cây thân gỗ, lá đơn mọc đối
Mép lá nguyên, không có lá kèm
Hoa vàng, lưỡng tính, mọc chùm
Quả ngon, vị ngọt...chỉ vùng Chi Lê.

BXP

Sưu tập

Gomortega keule, chi Gomortega, Họ Gomortegaceae, Bộ Laurales Long não, Nguyệt quế

Mô tả:
Cây thân gỗ, lá đơn mọc đối hay mọc vòng. Gân lá hình lông chim hay khó thấy. Mép lá nguyên, không có lá kèm. Cụm hoa mọc thành chùm gồm các hoa nhỏ lưỡng tính, đối xứng tỏa tia. Hoa với 5-7 cánh hoa và 5-6 lá đài, có các nhị lép nằm ngoài các nhị. Bầu nhụy hạ, dạng quả tụ. Quả là dạng quả hạch, chứa 1 hạt.
Nơi mọc: Loài cây gỗ bản địa của Chile, nó chỉ mọc tại một khu vực hạn hẹp tại khu vực duyên hải miền trung Chile.
Công dụng: Quả ăn được, vị ngọt, màu vàng, được người dân thu hái để làm mứt.