Thơ lục bát

Thơ lục bát

Lục bát là thể thơ đặc biệt của Việt Nam, mà truyện Kiều là tác phẩm tiêu biểu nhất. Vần thơ lục bát có thể phân tách như sau:

Luật
Luật của thơ lục bát căn bản là:

b - B - t - T - b - B
b - B - t - T - b - B - t - B

Nhưng chúng ta chỉ cần nhớ :

x B x T x B(v)
x B x T x B(v) x B(v*)

B= bằng, T = trắc, x = sao cũng được

Ghi chú: Chữ thứ bảy của câu bát tuy bất luận, nhưng chúng ta nên dùng một chữ trắc, âm điệu sẽ hay hơn.


Gieo vần

Tiếng thứ 6 của câu lục vần với tiếng thứ 6 của câu bát. Tiếng thứ 8 của câu bát vần với tiếng thứ 6 của câu lục tiếp theo. Trong câu bát, tiếng 6 và 8 tuy cùng vần bình nhưng một tiếng có dấu huyền và một tiếng không có dấu.

* Chú ý : Tránh trùng vận : Chữ thứ 6 và chữ thứ 8 của câu bát tuyệt đối không được cùng vần - chính vận hay thông vận

Bỗng dưng buồn bã không gian
Mây bay lũng thấp giăng màn âm u
Nai cao gót lẫn trong mù
Xuống rừng nẻo thuộc nhìn thu mới về.

Trích Thu rừng - Huy Cận


Biến thể trong thơ lục bát:

1. Chữ thứ 2 câu lục có thể là trắc, khi ấy nhịp thơ ngắt ở giữa câu.

Mai CỐT cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười

Nguyễn Du

* Thường thì khi người ta ngắt nhịp 3, 3 trong câu lục, phép tiểu đối được áp dụng vào câu



2. Chữ cuối câu lục có thể vần với tiếng 4 câu bát, khi đó tiếng 2 và 6 của câu bát sẽ đổi ra trắc. Câu thơ sẽ ngắt nhịp ở giữa câu bát, như trong câu ca dao sau:

x B x T x B(v)
x x x B(v) x T x B(v)

* Thể này chỉ có cho ca dao ngắn 2 hoặc 4 câu là nhiều vì không trôi chảỵ


Cưới vợ thì cưới liền TAY
Chớ để lâu NGÀY, lắm kẻ dèm pha

hay

Con Cò mày đi ăn ĐÊM
Đậu phải cành MỀM lộn cổ xuống ao



Bài viết này là căn bản thơ lục bát, khi đã nắm vững rồi, để trau dồi thêm, chúng ta hãy đọc :
Thi Pháp Hàn Sĩ Nguyên

Thơ Luc bát của nứoc Việt ta, có những bài bay bổng thật hay, Nguyệt thích thể thơ nầy.

Gửi tình lục bát, tự do
Mộng theo chàng gió đừng so luật vần
Mơ màng xanh, tía, hồng vân
Ngôn từ bay bổng nàng xuân đang mời

Có lẽ Shiroi nói đúng, nhưng đáng tiếc là Nguyệt không có nhiều thời gian, có lẽ khoản trên dưới một tuần nửa Nguyệt mới có thời gian trở lại nơi đây.