Trang ChínhTìm kiếmLatest imagesVietUniĐăng kýĐăng Nhập
Bài viết mới
Thơ Nguyên Hữu 2022 by Nguyên Hữu Yesterday at 20:11

Lục bát by Tinh Hoa Yesterday at 02:26

Hơn 3.000 bài thơ tình Phạm Bá Chiểu by phambachieu Yesterday at 02:13

7 chữ by Tinh Hoa Tue 10 Dec 2024, 00:39

Phật Pháp Nhiệm Mầu by mytutru Mon 09 Dec 2024, 23:04

Trụ vững duyên thầy by buixuanphuong09 Mon 09 Dec 2024, 09:16

BÁC SĨ. LỜI TỰ TIM MÌNH by phambachieu Sun 08 Dec 2024, 04:15

Chúc Muội Trăng by mytutru Fri 06 Dec 2024, 04:53

KÍNH THĂM THẦY, TỶ VÀ CÁC HUYNH, ĐỆ, TỶ, MUỘI NHÂN NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20/11 by mytutru Thu 05 Dec 2024, 23:02

KÍNH CHÚC THẦY VÀ TỶ by mytutru Thu 05 Dec 2024, 04:42

DỤNG PHÁP Ở ĐỜI by mytutru Thu 05 Dec 2024, 03:34

Trang thơ Tú_Yên (P2) by Tú_Yên tv Tue 03 Dec 2024, 15:58

Thơ Tú_Yên phổ nhạc by Tú_Yên tv Tue 03 Dec 2024, 15:43

Tranh thơ Tú_Yên by Tú_Yên tv Tue 03 Dec 2024, 15:35

TRANG THƠ JENNY HO by phambachieu Mon 02 Dec 2024, 16:29

NHỚ NGHĨA THẦY by buixuanphuong09 Mon 02 Dec 2024, 14:56

SƯ TOẠI KHANH (những bài giảng nên nghe) by mytutru Mon 02 Dec 2024, 01:40

Lịch Âm Dương by mytutru Sun 01 Dec 2024, 05:24

Đường luật by Tinh Hoa Sat 30 Nov 2024, 05:22

KÍNH CHÚC THẦY TỶ by Ai Hoa Thu 28 Nov 2024, 13:05

Lời muốn nói by Tú_Yên tv Wed 20 Nov 2024, 15:22

Mấy Mùa Cao Su Nở Hoa by Thiên Hùng Tue 19 Nov 2024, 06:54

Có Nên Lắp EQ Guitar Không? by hong35 Sun 17 Nov 2024, 14:21

Trang viết cuối đời by buixuanphuong09 Sun 17 Nov 2024, 07:52

Chùm thơ "Có lẽ..." by Tú_Yên tv Sat 16 Nov 2024, 12:07

Hoàng Hiện by hoanghien123 Fri 15 Nov 2024, 11:36

Ngôi sao đang lên của Donald Trump by Trà Mi Fri 15 Nov 2024, 11:09

Cận vệ Chủ tịch nước trong chuyến thăm Chile by Trà Mi Fri 15 Nov 2024, 10:46

Bầu Cử Mỹ 2024 by chuoigia Thu 14 Nov 2024, 00:06

Cơn bão Trà Mi by Phương Nguyên Wed 13 Nov 2024, 08:04

Tự điển
* Tự Điển Hồ Ngọc Đức



* Tự Điển Hán Việt
Hán Việt
Thư viện nhạc phổ
Tân nhạc ♫
Nghe Nhạc
Cải lương, Hài kịch
Truyện Audio
Âm Dương Lịch
Ho Ngoc Duc's Lunar Calendar
Đăng Nhập
Tên truy cập:
Mật khẩu:
Đăng nhập tự động mỗi khi truy cập: 
:: Quên mật khẩu

Share | 
 

 Chỉn

Xem chủ đề cũ hơn Xem chủ đề mới hơn Go down 
Tác giảThông điệp
Trà Mi

Trà Mi

Tổng số bài gửi : 7190
Registration date : 01/04/2011

Chỉn Empty
Bài gửiTiêu đề: Chỉn   Chỉn I_icon13Sat 09 Mar 2024, 12:30

Gốc và nghĩa của từ Chỉn

Bạn đọc: Thưa học giả An Chi, xin ông cho biết gốc và nghĩa của từ “chỉn”. Trong câu đối “Khóc vợ” của cụ Nguyễn Khuyến có câu: “Nhà chỉn cũng nghèo thay…”. Bảo Sơn (Trung Kính, Hà Nội)

Học giả An Chi:

Chỉn là một từ cổ, xuất hiện muộn nhất cũng là vào đầu thế kỷ XV vì đã có mặt trong “Quốc âm thi tập” của Nguyễn Trãi (1380-1442). Từ điển bằng chữ quốc ngữ sớm nhất có ghi nhận nó là “Dictionarium Anamitico Latinum” (1772-73) của Pierre Pigneaux de Béhaine. Quyển từ điển này giảng chỉn là “particula” (tiểu từ) và dịch chỉn thật là “reverà” (quả như thế).

“Đại Nam quấc âm tự vị” (1895-96) của Huình-Tịnh Paulus Của đã ghi:

“Chỉn. Tiếng trợ từ, chỉ nghĩa là vốn thiệt; mà thôi.
“Chỉn thiệt. Vốn thiệt.
“Chỉn e. Còn sợ. Một sợ.
“Chỉn ghê. Như trên. Nên ghê gớm”.

“Việt-nam tự-điển” của Khai Trí Tiến Đức đã cho:

“Chỉn. Vốn, vẫn (tiếng trợ từ): Chỉn e đường sá xa - xôi (K).
“Văn Liệu – Rốn ngồi chẳng tiện, dứt về chỉn khôn (K). Chỉn e quê khách một mình (K). Đạo trời báo - phục chỉn ghê (K). Chỉn e tai vách mạch dừng (Nh-đ-m)”. “Từ điển từ cổ” của Vương Lộc (Nxb Đà Nẵng – Trung tâm Từ điển học, 2001) đã ghi cho chỉn hai nghĩa: 1 - vốn, thật, với các thí dụ trong “Hồng Đức quốc âm thi tập”, “Lâm tuyền kỳ ngộ”, “Thiên Nam ngữ lục”, vở tuồng “Tam nữ đồ vương”, “Truyện Kiều” ; 2 - chỉ, với các thí dụ trong “Quốc âm thi tập” của Nguyễn Trãi. “Hồng Đức quốc âm thi tập”, “Truyên Kiều”, thơ Nguyễn Công Trứ.

“Từ điển từ Việt cổ” của Nguyễn Ngọc San – Đinh Văn Thiện (Nxb Văn hóa Thông tin, 2001) ghi cho chỉn ba nghĩa: 1 - Chỉ, với các thí dụ trong “Phan Trần”, “Quốc âm thi tập” của Nguyễn trãi và từ điển của Génibrel; 2 - Quả thực, với các thí dụ trong “Truyền kỳ mạn lục và Truyện Kiều”; 3 - Tiếng trợ từ, chỉ nghĩa là vốn thiệt, mà thôi, với ba thí dụ lấy từ Huình - Tịnh Paulus Của.

Thực ra, nghĩa 3 của “Từ điển từ Việt cổ” cũng chỉ là một ứng dụng của nghĩa 2 mà thôi. Tóm lại, chỉn là một từ cổ có hai nghĩa: 1 - vốn, thật; quả thật – 2 - chỉ (ý thu hẹp về một người, một vật, một việc, một hiện tượng, v.v...).

Về từ nguyên thì, theo chúng tôi, chỉn là một từ Việt gốc Hán, bắt nguồn ở từ ghi bằng chữ 真, mà âm Hán Việt hiện đại là chân, có nhiều nghĩa nhưng trực tiếp liên quan đến nghĩa 1 của từ chỉn là nghĩa thứ 3 đã cho trong “Hán ngữ đại tự điển” (Thành Đô, 1993) :本來的 bản lai đích (= nguyên là, vốn là), 固有的 cố hữu đích (= vốn có, sẵn có). Mối quan hệ ngữ nghĩa giữa chỉn và chân 真 ở đây rất khít khao; còn về ngữ âm thì mối tương quan â ~ i cũng rất thông thường như thật ra chúng tôi cũng đã có lần chứng minh:

– kim là âm rất xưa của những chữ như 金,今, nay lẽ ra phải đọc thành câm;
– Tim là âm xưa của tâm 心;
– Thím là âm xưa của thẩm 嬸;
– Kíp là âm xưa của cấp 急;
– Kịp là âm xưa của cập 及;
– In là âm xưa của ấn 印;
– Nhìn là âm xưa của nhận 認;
– Nhịn là âm xưa của nhẫn 忍;
– Thìn là âm rất xưa của chữ 辰, nay lẽ ra phải đọc thành thần; v.v…

Vậy chẳng có gì lạ nếu chỉn bắt nguồn từ chân 真 vì trong lĩnh vực Hán Việt thì sự chuyển đổi giữa các thanh ngang, sắc, hỏi vẫn là chuyện bình thường.

Còn nghĩa 2 của từ chỉn thì, theo chúng tôi, là hệ quả của những sự cố ngôn ngữ (accident linguistique) mà Pierre Guiraud gọi là sự đan xen hình thức (croisement de formes) và sự lây nghĩa (contamination de sens). Về loại sự cố trước thì rõ ràng là chỉn và chỉ gần âm với nhau nên từ này có thể gợi liên tưởng đến từ kia; còn về loại sự cố sau thì do sự liên tưởng về ngữ âm mà người ta cũng dễ dàng gán nghĩa của chỉ cho chỉn. Chuyện này không lạ và cũng có thể so sánh với trường hợp của hai từ khôn và không. Hiển nhiên là về hình thức thì sự gần âm đập ngay vào tai và chính sự gần âm này đã làm cho không có xu hướng lây nghĩa cho khôn. Chẳng thế mà, với nhiều người, khôn lường vốn có nghĩa là “khó lường”, đã bị hiểu thành “không lường được”!

Trên đây, chúng tôi đã trình bày về gốc và nghĩa của từ chỉn. Vậy “Nhà chỉn cũng nghèo thay” có thể được hiểu là “nhà vốn cũng nghèo thay”!

(Theo Petrotimes)
Về Đầu Trang Go down
 
Chỉn
Xem chủ đề cũ hơn Xem chủ đề mới hơn Về Đầu Trang 
Trang 1 trong tổng số 1 trang

Permissions in this forum:Bạn không có quyền trả lời bài viết
daovien.net :: GIẢI TRÍ :: Quê Hương yêu dấu :: Tiếng Việt-