VƯỜN CÂY ĐV II

1.129- MỘC VỆ TRUNG QUỐC







MỘC VỆ TRUNG QUỐC
 
Cụm hoa xim, ngoài xanh, trong đỏ
Nhánh non vàng, hoa nhỏ, không lông
Bám vào cây gỗ trong rừng
Phong thấp tê bại, đau lưng ...thường dùng.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Tầm gửi, Chùm gửi, Mộc vệ Trung Quốc - Taxillus chinensis, chi Taxillus, Họ Tầm gửi hay họ Tằm gửi hoặc họ Chùm gửi - Loranthaceae, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Mô tả: Cây nhỏ, các nhánh non vàng vàng rồi không lông và có lỗ bì trắng. Lá mọc đối, lúc non có lông ở gân, chóp thuôn. Cụm hoa xim ở nách, cuống hoa ngắn hay dài. Hoa dài 1,5-2cm, xanh ở ngoài, đỏ ở trong, 4 nhị. Quả mọng tròn hay tròn dài có u, cao 6-8mm, 1 hạt. Ra hoa tháng 8-9, quả tháng 9-10.  
Nơi mọc: Ở nước ta, cây thường bám vào các cây gỗ trong rừng ở nhiều nơi từ Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Bắc, Vĩnh Phú, Hà Tây, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam- Ðà Nẵng, Gia Lai tới Lâm Ðồng, Khánh Hoà và Ninh Thuận.
Công dụng: Vị đắng, ngọt, tính bình. Thường dùng trị phong thấp tê bại, lưng gối mỏi đau, gân xương nhức mỏi, thai động không yên, đau bụng, huyết áp cao.

1.131- TẦM GỬI QUẢ CHÙY





TẦM GỬI QUẢ CHÙY
 
Em là Mộc vệ ký sinh
Chùm hoa ngắn, ống tràng phình ở trên
Bắc-Trung-Nam...có khắp miền
Tính bình, vị đắng...bổ gan hay dùng.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Tầm gửi quả chùy, Mộc vệ ký sinh - Scurrula parasitica, chi Scurrula, Họ Tầm gửi hay họ Tằm gửi hoặc họ Chùm gửi - Loranthaceae, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Ra hoa, quả tháng 1-3.  
Nơi mọc: Ở nước ta, cây mọc từ Lào Cai, Vĩnh Phú, Quảng Ninh, Hà Nội qua Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế tới Sông Bé, thành phố Hồ Chí Minh.

1.132- TẦM GỬI SÉT




TẦM GỬI SÉT
 
Mặt dưới lá có lông màu nâu đỏ
Chùm hoa ngắn, tràng ống, có lông dày
Có tác dụng cường tráng, an thai
Từ Kon Tum - An Giang ... mọc bám trên cây gỗ.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Tầm gửi sét, Mộc vệ sét - Scurrula ferruginea, chi Scurrula, Họ Tầm gửi hay họ Tằm gửi hoặc họ Chùm gửi - Loranthaceae, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Nơi mọc: Cây mọc bám lên các cây gỗ trong rừng Kon Tum, thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu, An Giang.
Công dụng: Có tác dụng cường tráng, an thai. Thường dùng chữa gân cốt đỏ đau, động thai, phụ nữ sau khi sinh đẻ không xuống sữa.

1.154- RAU SẮNG

RAU SẮNG
 
Lá xanh thẫm, mỡ màng, óng ả
Nấu suông - thơm hương vị đất trời
Chuyện tình "Rau sắng ..." để đời
Song Khuê - Khắc Hiếu ...thành đôi nhân tình.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Rau sắng, Rau ngót núi, Ngót rừng - Melientha suavis, chi Melientha, Họ Rau sắng Opiliaceae, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Mô tả: Cây gỗ nhỏ cao 4-8m, nhẵn; các cành mảnh ở ngọn cây, vỏ màu lục, khi già có màu lốm đốm trắng và hoá bầu. Lá mọc so le, hình ngọn giáo, thu hẹp tù lại cả hai đầu, rất nhẵn, dày, dài 7-12cm, rộng 3-6cm, gân phụ 4-5 đôi, mảnh, cuống lá 4-5mm. Cụm hoa ở bên, nằm ở nách của một lá đã rụng hình chuỳ phân nhánh và mảnh gồm có một cuống dài 13cm, với các nhánh dài 4cm. Hoa đơn tính, cao 2mm, rất thơm. Quả gần như nạc, thuôn hay hình trứng, dài 25mm, rộng 17mm, khi chín màu vàng có hạch cứng chứa một hạt. 
Ra hoa tháng 4.   
Nơi mọc: Ở nước ta, rau sắng mọc phổ biến ở rừng ven suối, ven núi đá ở nhiều tỉnh phía Bắc Quảng Ninh, Lạng Sơn, Bắc Thái, Vĩnh Phú, Hà Tây, Sơn La, Lai Châu. Ở miền Nam chỉ mới biết có ở rừng của núi Dinh (Bà Rịa - Vũng Tàu). 
Công dụng: Người ta thường lấy lá non, lá bánh tẻ, hoa, quả non xào hay nấu canh ăn. Có thể nấu canh với thịt nhưng cũng có thể nấu canh suông, bát canh vẫn ngon ngọt, đậm đà. Lá rau sắng nấu canh tuy đã ngon, nhưng khi có thêm những chồi nụ vàng như hoa ngâu thì canh có đầy đủ hương vị bùi, thơm, ngon ngọt và dịu mát. 
Hạt cũng ăn được, có vị béo, ngọt.  Rễ được sử dụng chữa sán.

1.155- DÓ ĐẤT NẤM

DÓ ĐẤT NẤM
 
Cụm cái ngắn, không bao hoa, hình trứng
Cụm đực dài, gốc vài lá lưa thưa
Vị thuốc Tỏa dương...cường tráng không ngờ
Ký sinh trên rễ nhiều loài cây gỗ.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dó đất, Dó đất nấm, Xà cô - Balanophora fungosa, chi Balanophora, Họ Balanophoraceae Dó đất, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Mô tả: Cây sống ký sinh ở trên rễ cây khác; thân thoái hoá thành một củ có nhiều dạng khác nhau, thường gồm nhiều thuỳ. Hoa đơn tính khác gốc. Cụm hoa đực dài, trục hoa ở gốc có một ít lá; bao hoa 4-7 thuỳ; nhị có 4-7 bao phấn. Cụm hoa cái ngắn, hoa không có bao hoa và chỉ là những khối hình trứng có chân và kéo dài bằng một sợi mảnh.
Ra hoa quanh năm, nhiều nhất vào tháng 11-2.
Nơi mọc: Loài đặc hữu của Việt Nam, nhiều người gặp chúng ở khu vực từ Hà Nội tới An Giang. Nó ký sinh trên rễ của nhiều loài cây thân gỗ, kể cả cây gỗ và dây leo, như các loài Cissus, Tetrastigma trong họ Nho và nhiều loài cây họ Đậu.
Công dụng: Đồng bào dân tộc thường dùng cây sắc nước uống làm thuốc trị bệnh đau bụng và đau toàn thân. Có người dùng nó như vị Toả dương làm thuốc ngâm rượu uống bổ tinh, cường tráng, mạnh gân cốt.

1.156- DÓ ĐẤT HÌNH CẦU

DÓ ĐẤT HÌNH CẦU
 
Ký sinh trên rễ, không thân
Em, loài đặc hữu Việt Nam hiện còn
Hoa cái nâu đỏ, đầu tròn
Hoa đực có cuống, cao hơn, trắng màu.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dó đất hình cầu, Dó đất đài rộng - Balanophora latisepala, chi Balanophora, Họ Balanophoraceae Dó đất, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Mô tả: Cây ký sinh không thân, có củ cứng, mặt nhăn nhúm, có mụn hình sao. Cụm hoa cái hình đầu tròn, màu nâu đỏ, cuống ngắn. Hoa cái giữa các lá bắc hình dùi. Cụm hoa đực cao 7-8cm, hoa có cuống, nhị do 10-12 bao phấn.
Ra hoa từ tháng 7 tới tháng 5 năm sau, thường là tháng 9-10.
Nơi mọc: Cây đặc hữu của Việt Nam, phân bổ từ Khánh Hoà tới Minh Hải, An Giang, thường gặp ký sinh trên rễ của nhiều loài cây và dây leo.
Công dụng: Đồng bào miền núi Ninh Thuận dùng nước sắc của cây để chữa bệnh bên trong cơ thể có nguồn gốc ruột (nấc cụt).

1.157- DÓ ĐẤT HOA THƯA

DÓ ĐẤT HOA THƯA
 
Em Dó đất mang tên Ngọc núi
Hay là Cây không lá, Xà cô
Toả dương ... vị thuốc trời cho
Tăng cường sinh lực quý bà, quý ông.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Dó đất hoa thưa, Dương đài hoa thưa - Balanophora laxiflora, Dó đất cúc phương - Balanophora cucphuongensis, chi Balanophora, Họ Balanophoraceae Dó đất, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Mô tả: Cây ký sinh trên rễ cây khác, màu nâu đỏ không có diệp lục. ”Củ” hình trứng, bề mặt sần sùi và có mụn hình sao nổi rõ. Thân khí sinh (là cuống cụm hoa) mang 5 - 10 lá dạng vẩy ở phần gốc; phiến lá hình mũi mác.
Hoa đơn tính, khác gốc, họp thành cụm hoa dạng bông nạc. Cụm hoa đực hình trụ, gồm những hoa gần như không cuống; bao hoa gồm 6 mảnh, trong đó 2 mảnh giữa (đối diện nhau) lớn hơn và cụt đầu, các mảnh bên hình trái xoan tròn đầu; khối phấn bị ép ngang. Cụm hoa cái hình bầu dục thuôn; hoa cái không có bao hoa, mọc ở quanh chân của vẩy bảo vệ; vẩy hình trứng lõm ở đỉnh; 1 vòi nhụy.
Ra hoa vào tháng 11 - 12. Tái sinh bằng cách đẻ nhánh.
Nơi mọc: Ở Việt Nam có gặp ở Ninh Bình (rừng Cúc Phương), Kon Tum (núi Ngọc Pan), Mẫu Sơn - Cao Bằng. Cây mọc rải rác trong rừng cây lá rộng, nơi ẩm, thường ký sinh trên rễ cây gỗ và cây bụi như đỗ quyên, sồi, thông vv…
Công dụng: Loài cây này là nguồn gene qúy hiếm và rất độc đáo, cây còn được dùng làm thuốc bổ máu, kích thích ăn ngon miệng, phục hồi sức khỏe nhanh, được dùng trị các chứng như nhức mỏi chân tay, người mới ốm dậy, phụ nữ sau sinh…. Hiện chúng là loài bị săn tìm ráo riết để phục vụ cho những bài thuốc tăng cường sinh lực cho các quý ông.

1.158- ĐẦU CHÙY



ĐẦU CHÙY
 
Điều kỳ thú cho người chiêm ngưỡng
Hoa Đầu chùy, quý hiếm Việt Nam
Ký sinh, không lá, mầu vàng
Đưa vào sách đỏ, Miền Trung vẫn còn.
 
BXP
 
Sưu tập
 
Đầu chuỳ - Rhopalocnemis phalloides, chi Rhopalocnemis, Họ Balanophoraceae Dó đất, Bộ Santalales bộ Đàn hương
 
Mô tả: Trong các loài thực vật ký sinh, thì loài cây này thực sự mang đến điều kỳ thú cho người chiêm ngưỡng. Loài cây ký sinh trên rễ này hoàn toàn không có lá và không có diệp lục, nó cao 15 - 25cm. Thân mập, dạng củ, màu vàng đậm hoặc vàng nâu.
Đây là loài được đưa vào sách đỏ Việt Nam, vì nó là nguồn gene quý hiếm, đại diện duy nhất của chi Rhopalocnemis đơn loài ở Việt Nam.
Nơi mọc: Loài này được các nhà nghiên cứu phát hiện mọc rải rác trong rừng (ký sinh trên rễ) cây lá rộng, ở độ cao khoảng 1.000 - 2.000m ở Kontum, Lâm Đồng, Gia Lai.
Công dụng: