Nguyễn Du

Admin Tổng số bài gửi : 3173 Registration date : 22/11/2007

送阮士有南歸

南山有鳥含精華，
飛去飛來輕網羅。
鴻嶺有人來做主，
白頭無賴不還家。
生平文彩殘籠鳳，
浮世功名走壑蛇。
歸去故鄉好風月，
午窗無夢到天涯。

Tống Nguyễn Sĩ Hữu nam quy

Nam Sơn hữu điểu hàm tinh hoa,
Phi khứ phi lai khinh võng la.
Hồng Lĩnh hữu nhân lai tố chủ
Bạch đầu vô lại bất hoàn gia.
Sinh bình văn thái tàn lung phượng,
Phù thế công danh tẩu hác xà.
Quy khứ cố hương hảo phong nguyệt,
Ngọ song vô mộng đáo thiên nha (nhai).

Chú thích:
Nam Sơn: Chỉ núi Hồng Lĩnh, quê tác giả.

Dịch nghĩa

Núi Nam có con chim ngậm tinh hoa
Bay đi bay về xem thường lưới bẫy.
Từ nay Hồng Lĩnh đã có người về làm chủ,
Còn ta đầu bạc, chẳng nên trò trống gì, mà vẫn không về nhà.
Cái dáng nho nhã bình sinh nay xơ xác như con phượng nhốt trong lồng. Công danh thì như con rắn chui tuột vào hang lúc nào rồi.
Bạn trở về quê hương tha hồ hưởng thú trăng trong gió mát,
Trưa nằm ngủ trước cửa sổ, chẳng mơ màng đến chuyện phương trời xa.

Tống bạn Nguyễn Sĩ về nam
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Núi Nam chim ấy ngậm tinh hoa
Lưới bẫn coi khinh cứ lại qua.
Hồng Lĩnh có người nay đứng chủ,
Bạc đầu thẹn tớ vẫn xa nhà.
Công danh rắn lỗ đà hun hút,
Văn vẻ phượng lồng đứng xác xơ.
Quê cũ bạn cùng trăng gió đẹp,
Giấc trưa bẵng mộng chốn trời xa.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Admin Tổng số bài gửi : 3173 Registration date : 22/11/2007

留別阮大郎

西風蕭颯拂高林，
傾盡離杯話夜深。
亂世男兒羞對劍，
他鄉朋友重分襟。
高山流水無人識，
海角天涯何處尋？
留取江南一片月，
夜來常照兩人心。

Lưu biệt Nguyễn đại lang

Tây phong tiêu táp phất cao lâm,
Khuynh tận ly bôi ngoại dạ thâm.
Loạn thế nam nhi tu đối kiếm,
Tha hương bằng hữu trọng phân khâm.
"Cao sơn lưu thuỷ" vô nhân thức,
Hải giác thiên nhai hà xứ tầm?
Lưu thủ giang nam nhất phiến nguyệt,
Dạ lai thường chiếu lưỡng nhâm tâm.

Chú thích:
Tây phong tiêu táp phất cao lâm: Bản "Nguyễn Du toàn tập" chép là "Tây phong quy tụ liễu cao lâm" 西風歸袖柳高林. Ở đây theo bản của Lê Thước và Trương Chính.
Cao sơn lưu thuỷ: Tên một điệu đàn thời xưa, tên lấy từ tích Bá Nha và Tử Kỳ.

Dịch nghĩa

Gió tây hiu hắt thổi qua rừng cây cao.
Hãy cạn chén rượu biệt ly này rồi cùng nhau nói chuyện đến khuya.
Trai thời loạn nhìn thanh kiếm mà thẹn.
Chia tay bạn, ở đất khách, càng thấy bùi ngùi.
Khúc đàn cao sơn lưu thuỷ, ai người hiểu?
Rồi đây biết tìm anh nơi đâu ở góc bể chân trời?
Chỉ còn lại mảnh trăng phía nam sông
Đêm đêm soi chung tấm lòng hai ta.

Nguyễn đại lang chưa rõ là ai.

Bài thơ lưu lại khi cùng anh Nguyễn chia tay
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Gió thu hiu hắt thổi rừng cao,
Cạn chén đêm khuya chuyện dạt dào.
Thời loạn nam nhi sầu đối kiếm,
Quê người bầu bạn tủi chia bào.
Cao sơn lưu thuỷ nào ai hiểu,
Góc bể chân trời biết kiếm đâu?
Còn đó Giang Nam trăng một mảnh,
Đêm đêm soi tỏ nỗi lòng nhau.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Admin Tổng số bài gửi : 3173 Registration date : 22/11/2007

和海翁段阮俊「甲寅奉命入富春京登程留別北城諸友」之作

橫山山外嶺南程，
琴劍相隨上玉京。
兔髓未完新大藥，
豹皮仍累舊浮名。
滄溟水引杯中綠，
故國蟾隨馬後明。
此去家兄如見問，
窮途白髮正星星。

Hoạ Hải ông Đoàn Nguyễn Tuấn "Giáp Dần phụng mệnh nhập Phú Xuân đăng trình lưu biệt bắc thành chư hữu" chi tác

Hoành Sơn sơn ngoại lĩnh nam trình,
Cầm kiếm tương tuỳ thướng ngọc kinh.
Thố tuỷ vị hoàn tân đại dược,
Báo bì nhưng luỵ cựu phù danh.
Thương minh thuỷ dẫn bôi trung lục,
Cố quốc thiềm tuỳ mã hậu minh.
Thử khứ gia huynh như kiến vấn,
Cùng đồ bạch phát chí tinh tinh.

Trích "Hải Ông tập".

Đoàn Nguyễn Tuấn là con Đoàn Nguyễn Thục, đỗ hương cống đời Lê, có chiêu mộ người làng giúp Trịnh Bồng đánh Chỉnh, sau ra giúp Tây Sơn, làm đến chức Tả thị lang bộ lại, tước Hải Phái bá. Có đi sứ Trung Quốc năm 1790 và có tập thơ nhan đề Hải Ông tập. Ông là anh vợ Nguyễn Du, hơn Nguyễn Du khoảng 15 tuổi.

Dịch nghĩa

Bên kia dãy núi Hoành Sơn, ông lên đường đi vào phía nam,
Mang theo gươm đàn vào Kinh.
Ông lấy tuỷ con thỏ chế vị thuốc tiên chưa xong,
Thì đã lại mang luỵ vì danh hão, như con báo mang luỵ vì cái lốt da.
Nước biển ánh vào chén rượu màu xanh biếc,
Mảnh trăng quê hương dõi theo vó ngựa.
Lần nay ông vào, gặp anh tôi có hỏi,
Nhờ nói lại rằng tôi đang ở bước đường cùng, và tóc đã lốm đốm bạc.

Hoạ vần bài thơ "Năm Giáp Dần (1794) vâng mệnh vào kinh Phú Xuân, lúc lên đường, lưu biệt các bạn ở bắc thành" của Hải ông Đoàn Nguyễn Tuấn
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Vào nam đường ấy vượt non Hoành,
Xách kiếm ôm cầm thẳng tới kinh.
Tuỷ thỏ chưa thành thang đại dược,
Da beo còn luỵ cái phù danh.
Bể khơi sóng gợn bầu pha biếc,
Quê cũ trăng treo ngựa thắng bành.
Bác gặp anh tôi như có hỏi,
Tóc đầu đốm trắng bước lênh đênh.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Tiêu đề: Bát muộn Fri 19 Feb 2010, 02:22

撥悶

十載塵埃暗玉除，
百年城府半荒墟。
么麼虫鳥高飛盡，
滓濊乾坤血戰餘。
桑梓兵前千里淚，
親朋燈下數行書。
魚龍冷落閒秋夜，
百種幽懷未一攄。

Bát muộn

Thập tải trần ai ám ngọc trừ,
Bách niên thành phủ bán hoang khư.
Yêu ma trùng điểu cao phi tận,
Trĩ uế càn khôn huyết chiến dư.
Tang tử binh tiền thiên lý lệ,
Thân bằng đăng hạ sổ hàng thư.
Ngư long lãnh lạc nhàn thu dạ,
Bách chủng u hoài vị nhất sư.

Chú thích:
Ngư long lãnh lạc nhàn thu dạ: Lấy ý từ bài "Thu hứng" của Đỗ Phủ: "Ngư long tịch mịch thu giang lãnh" 魚龍寂寞秋江冷.

Dịch nghĩa

Cái bụi che mờ thềm ngọc mười năm nay.
Thành phủ xây dựng trăm năm trước, một nửa thành gò hoang,
Các loài chim nhỏ bé đều bay lên cao hết.
Sau các cuộc huyết chiến, cõi càn khôn trở nên nhơ nhớp.
Quê nhà trong cơn binh lửa hẳn đã tiêu điều,
Ở xa muôn dặm nghĩ đến mà rơi nước mắt.
Bạn bè, bà con chỉ còn lại mấy hàng thư dưới đèn.
Đêm thu vắng, cá rồng lặng lẽ, trăm mối u hoài chưa dẹp được chút nào!

Xua nỗi buồn
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Thềm ngọc mười năm bụi cát mờ,
Trăm năm thành phủ nửa tiêu sơ.
Chim sâu nhỏ bé bay cao hết,
Huyết chiến qua rồi sông núi dơ.
Binh lửa quê nhà nghìn dặm lệ,
Thân bằng dưới nến mấy hàng thư.
Cá rồng lặng lẽ đêm thu vắng,
Trăm mối u hoài khó dẹp chưa!

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Tiêu đề: Trệ khách Fri 19 Feb 2010, 02:26

滯客

滯客淹留南海中，
寂寥良夜與誰同。
歸鴻悲動天河水，
戍鼓寒侵夏夜風。
人到窮途無好夢，
天回苦海促浮蹤。
風塵隊裡留皮骨，
客枕蕭蕭兩鬢蓬。

Trệ khách

Trệ khách yêm lưu Nam Hải trung,
Tịch liêu lương dạ dữ thuỳ đồng?
Quy hồng bi động thiên hà thuỷ,
Thú cổ hàn xâm hạ dạ phong.
Nhân đáo cùng đồ vô hảo mộng,
Thiên hồi khổ hải xúc phù tung.
Phong trần đội lý lưu bì cốt,
Khách chẩm tiêu tiêu lưỡng mấn bồng.

Dịch nghĩa

Người khách bê trệ nằm bẹp mãi ở vùng biển nam.
Đêm đẹp vắng lặng, biết trò chuyện cùng ai?
Con chim hồng bay về, tiếng kêu bi thương vang động nước sông Ngân.
Tiếng trống cầm canh lạnh cả gió đêm hè.
Con người ta đến bước đường cùng không thể có mộng đẹp.
Trời d0ưa bể khổ lại giục gót phiêu lưu.
Trong đám người phong trần, mình để lại bộ xương bọc da,
Nằm nơi đất khách, hai mái tóc bạc loà xoà trên gối.

Người khách bê trệ
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Bể Nam rày lữa lại mai lần,
Vắng bạn đêm thanh chỉ một thân.
Trống thú lạnh tê làn gió hạ,
Tiếng hồng xao động nước sông Ngân.
Đường cùng khó thể ươm mơ đẹp,
Bể khổ xui nên giục gót chân.
Gối khách bơ phờ hai mái tóc,
Xương da một mảnh kiếp phong trần.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Tiêu đề: Mạn hứng kỳ 1 Fri 19 Feb 2010, 02:31

漫興其一

百年身世委風塵，
旅食江津又海津。
高興久無黃閣夢，
虛名未放白頭人。
三春積病貧無藥，
卅載浮生患有身。
遙憶家鄉千里外，
澤車段馬愧東鄰。

Mạn hứng kỳ 1

Bách niên thân thế uỷ phong trần,
Lữ thực giang tân hựu hải tân.
Cao hứng cửu vô hoàng các mộng,
Hư danh vị phóng bạch đầu nhân.
Tam xuân tích bệnh bần vô dược,
Táp tải phù sinh hoạn hữu thân.
Dao ức gia hương thiên lý ngoại,
Trạch xa đoạn mã quý đông lân.

Chú thích:
hoàng các mộng: mộng công danh phú quý. Thời xưa dinh thừa tướng thường có cửa sơn màu vàng, gọi là hoàng các.

Dịch nghĩa:

Cuộc thế trăm năm phó mặc gió bụi,
Hết ăn nhờ ở miền sông lại ăn nhờ ở miền biển.
Đã lâu rồi, lúc cao hứng, không còn ấp ủ giấc mộng gác vàng nữa,
Nhưng hư danh nào đã buông tha kẻ bạc đầu này.
Suốt ba tháng xuân, ốm liên miên, nghèo đến nỗi không có tiền cắt chén thuốc.
Cuộc phù sinh ba mươi năm, có thân nên sinh mối lo.
Nhớ quê hương ngoài ngàn dặm, thấy người hàng xóm an nhàn ngồi xe con,
Xe xấu ngựa hèn kéo đi đủng đỉnh mà thẹn cho mình.

Mạn hứng kỳ 1
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Trăm năm thân thế mặc phong trần,
Bãi bể bờ sông cứ lữa lần.
Cao hứng gác vàng tiêu tán mộng,
Hư danh đầu bạc buộc ràng thân.
Trọn xuân bệnh hoạn không thang thuốc,
Ba chục phù sinh luống ngại ngần.
Nghìn dặm xa quê lòng khắc khoải,
Thẹn nhìn xe ngựa khách đông lân.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Tiêu đề: Mạn hứng kỳ 2 Fri 19 Feb 2010, 02:36

漫興

行腳無根任轉蓬，
江南江北一囊空。
百年窮死文章裏，
六尺浮生天地中。
萬里黃冠將暮景，
一頭白髮散西風。
無窮今古傷心處，
依舊青山夕照紅。

Mạn hứng kỳ 2

Hành cước vô căn nhiệm chuyển bồng,
Giang nam giang bắc nhất nang không.
Bách niên cùng tử văn chương lý,
Lục xích phù sinh thiên địa trung.
Vạn lý hoàng quan tương mộ cảnh,
Nhất đầu bạch phát tản tây phong.
Vô cùng kim cổ thương tâm xứ,
Y cựu thanh sơn tịch chiếu hồng.

Chú thích:
Lục xích: "Lục xích thân" nghĩa là thân sáu thước. Thân tám thước là thân kẻ anh hùng, thân bảy thước là thân kẻ làm trai, thân năm thước là thân ngũ đoản của người thấp kém. Nguyễn Du tự cho mình chỉ ở trên đám "ngũ đoản" và ở dưới đám "thất xích", nên dùng chữ "lục xích", đó là lời nói khiêm.
Hoàng quan: Mũ vàng tức mũ người đạo sĩ.

Dịch nghĩa

Chân không bén rễ, mặc cho trôi giạt như ngọn cỏ bồng.
Một chiếc đãy rỗng không, đi hết phía nam sông, lại phía bắc sông.
Cuộc đời trăm năm, kiết xác với văn chương.
Tấm thân sáu thước, lênh đênh trong vòng trời đất.
Đội mũ vàng, đi muôn dặm, cảnh đã xế chiều.
Mái tóc bạc lốm đốm, gió tây thổi tung.
Chuyện kim cổ gợi lại bao nhiêu điều thương tâm.
Dãy núi xanh đằng kia vẫn nhuốm bóng chiều hồng như cũ.

Mạn hứng kỳ 2
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Chân không bén rễ bước long đong,
Đất bắc trời nam, túi rỗng không.
Chết giữa văn chương đời lẩn quẩn,
Sống trong trời đất kiếp bình bồng.
Mũ vàng muôn đặm chiều hầu xế,
Tóc bạc trên đầu gió thổi tung.
Kim cổ xiết bao lòng cám cảnh,
Non xanh như cũ bóng chiều hồng.

Mạn hứng kỳ 2
(Bản dịch của Quách Tấn)

Kiếp cỏ bồng chân không bén rễ,
Băc rồi Nam túi nhẹ ven sông.
Văn chương thác vẫn đèo bồng,
Thân trôi nổi mãi trong vòng kiền khôn.
Dặm hoàng quan bồn chồn nắng tắt,
Gió lạnh lùng thổi bật mái sương.
Xưa nay xiết nỗi đoạn trường,
Non xanh dưới ánh tà dương nhuộm hồng.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Tiêu đề: Đại nhân hí bút Fri 19 Feb 2010, 02:44

代人戲筆

錯落人家珥水新，
居然別占一城春。
東西橋閣兼天起，
胡漢衣冠特地分。
苜蓿秋驕金勒馬，
葡萄春醉玉樓人。
年年自得繁華勝，
不管南溟幾度塵。

Đại nhân hí bút

Thác lạc nhân gia Nhĩ thuỷ tân
Cư nhiên biệt chiếm nhất thành xuân.
Đông tây kiều các kiêm thiên khởi,
Hồ Hán y quan đặc địa phân.
Mục túc thu kiêu kim lặc mã,
Bồ đào xuân tuý ngọc lâu nhân.
Niên niên tự đắc phồn hoa thắng,
Bất quản Nam minh kỷ độ trần.

Chú thích:
Nhĩ thuỷ: Tức sông Hồng, đoạn chảy qua thành Thăng Long.
Hồ Hán: Chỉ người Thượng và người Kinh.

Dịch nghĩa

Trên bãi sông Nhị, nhà cửa lô nhô,
Nghiễm nhiên chiếm cảnh xuân của cả một thành.
Phía đông và phía tây, cầu và nhà gác cao ngút trời.
Áo mũ chia hẳn người Hán với người Hồ.
Mùa thu, ngựa đeo giàm vàng kiêu hãnh ăn rau mục túc.
Ngày xuân, người trong lầu ngọc uống rượu bồ đào say mềm.
Tha hồ hưởng thú phồn hoa hết năm này đến năm khác,
Không quản bể Nam mấy phen nổi bụi.

Thay người khác, viết đùa
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Nhà ai bến Nhị mọc lô nhô,
Chiếm cả bầu xuân hết một khu.
Tả hữu đôi bên cầu gác dựng,
Hán Hồ khác lối áo quần phô.
Giàm vàng ngựa kén mầm rau ngột,
Lầu ngọc người say thú rượu nho.
Cảnh đẹp năm năm riêng hưởng thú,
Mặc cho Nam hải bụi bay mù!

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Tiêu đề: Vị Hoàng doanh Sat 20 Feb 2010, 02:36

渭潢營

渭潢江上渭潢營，
樓櫓參差接太青。
古渡斜陽看飲馬，
荒郊靜夜亂飛螢。
古今未見千年國，
形勢空留百戰名。
莫向清華村口望，
疊山不改舊時聲。

Vị Hoàng doanh

Vị Hoàng giang thượng Vị Hoàng doanh,
Lâu lỗ sâm si tiếp thái thanh.
Cổ độ tà dương khan ẩm mã,
Hoang giao tĩnh dạ loạn phi huỳnh.
Cổ kim vị kiến thiên niên quốc,
Hình thế không lưu bách chiến danh.
Mạc hướng Thanh Hoa thôn khẩu vọng,
Điệp Sơn bất cải cựu thì thanh.

Chú thích:
Thanh Hoa: "Nguyễn Du toàn tập" chép là "Phù Hoa" và chú là thôn Phù Nghĩa, ngoại thành Nam Định. Bản của Lê Thước, Trương Chính chép là "Thanh Hoa", tức tỉnh Thanh Hoá, nơi quân Tây Sơn tập kết trước các trận đánh ra Bắc Hà, có lẽ phù hợp hơn.
Điệp Sơn: Điệp Sơn hay Tam Điệp, tức đèo Ba Dội ở tiếp giáp Ninh Bình và Thanh Hoá. Khi Tây Sơn tiến ra Bắc, có duyệt binh ở đây.

Dịch nghĩa

Cạnh sông Vị Hoàng có quân doanh Vị Hoàng,
Chòi gác nhấp nhô, cao tận trời.
Ở bến đò xưa, buổi chiều, trông thấy ngựa uống nước.
Giữa cánh đồng hoang, đêm thanh vắng, đóm bay lập loè.
Xưa nay chưa thấy triều đại nào đứng vững ngàn năm.
Nơi đây chỉ còn lại cái tiếng đã trải qua trăm trận đánh.
Thôi, đừng nhìn về phía Thanh Hoa nữa,
Dãy núi Điệp Sơn vẫn không thay đổi vè xanh tươi ngày trước.

Vị Hoàng là nhánh sông Hồng chảy qua thành Nam Định ra biển. Năm 1786, quân Tây Sơn theo biển vào sông đánh chiếm quân doanh Vị Hoàng rồi tiến ra chiếm Thăng Long.

Quân doanh Vị Hoàng
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Doanh trại Vị Hoàng bên mé sông,
Nhấp nhô lầu gác ngất tầng không.
Chiều tà ngựa uống ran ngoài bến,
Đêm vắng, huỳnh bay rợp nẻo đồng.
Triều đại ngàn năm xưa vẫn hiếm,
Thế hình trăm trận vẫn còn hùng.
Nhìn về phía xóm Thanh Hoa ấy,
Tam Điệp xanh xanh núi trập trùng.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

Admin Tổng số bài gửi : 3173 Registration date : 22/11/2007

渡富農江感作

農水東流去，
滔滔更不回。
青山傷往事，
白髮復重來。
春日商船合，
西風古壘開。
遊人無限感，
芳草遍天涯。

Độ Phú Nông giang cảm tác

Nông thuỷ đông lưu khứ,
Thao thao cánh bất hồi.
Thanh sơn thương vãng sự,
Bạch phát phục trùng lai.
Xuân nhật thương thuyền hợp,
Tây phong cổ lũy khai.
Du nhân vô hạn cảm,
Phương thảo biến thiên nhai.

dịch nghĩa

Nước sông Phú Nông chảy về đông,
Cuồn cuộn đi không trở lại.
Nhìn ngọn núi xanh mà thương chuyện cũ,
Nay ta đầu đã bạc mới trở lại chốn này.
Ngày xuân, thuyền buôn tấp nập,
Gió tây thổi thành cũ bỏ trống.
Khách du hành cảm tình chan chứa,
Cỏ thơm xanh rợn chân trời.

Qua sông Phú Nông cảm tác
(Người dịch: Nguyễn Thạch Giang)

Phú Nông dòng nước tràn trề,
Luôn luôn chảy mạnh xuôi về hướng đông.
Non xanh việc trước đau lòng
Bạc đầu ta lại long đong chốn này.
Thuyền buôn xuân tới họp đầy,
Lũy xưa bỏ trống gió tây lạnh lùng.
Khách qua cảm động khôn cùng,
Chân trời man mác một vùng cỏ thơm.

_________________________
Nguyễn Du - Page 3 Signat21

» Việt Sử Giai Thoại - Tập 4 - Nguyễn Khắc Thuần
» Danh tướng Việt Nam 3 - Nguyễn Khắc Thuần
» Đường Thi
» Danh sĩ kim cổ thế giới - Nhất Như, Phạm Cao Hoàn
» Bình Ngô Đại Cáo - Nguyễn Trãi