Biên niên sử lược Việt Nam

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

CHƯƠNG XII
VẬN TRUNG SUY CỦA CHÚA NGUYỄN

Năm ất dậu Vũ Vương tạ thế (1)
Thế tử Hiệu cũng có còn đâu
Con nhỏ dại khó cầu nghiệp chúa
Theo di chiếu lập người thứ hai
Con Vũ Vương nhưng nay đổi khác.
Trương Phúc Loan lất át triều thần
Quyết chuyên quyền- lập thành chiếu giã
Đưa người con Vũ Vương- mười sáu (2)
Lên nghiệp Chúa gọi kháo Định Vương.
Người họ Trương tham lam bạo ác
Khiến lê dân lác đác nổi lên:
Về phía nam- Tây Sơn khởi xướng (3)
Hướng phía Bắc họ Trịnh đánh vào
Chiếm Phú Xuân lẻ nào không xót!

1.Tây Sơn dấy binh:

Đất Qui Nhơn có chàng Nguyễn Nhạc
Làm Biện Lại ở tại Vân Đồn
Hay đánh bạc nợ tồn khó trả
Sợ tội đồ hối hả bỏ đi
Đêm làm giặc ngày thì biến mất.
Năm tân mão trú đất Tây Sơn (4)
Lập trại đồn chiêu binh mãi mã
Khắp thôn quê mọi ngả theo về
Bởi tư bề dân nghèo khố rách
Được Nguyễn Nhạc đặc cách đủ đầy…
Lúc thế vững mưu bày, kế sắp
Nấp vô củi cho người dâng nộp
Đợi đêm khuya chộp lấy Qui Nhơn.

Bọn lái buôn Tập, Đình dũng trí (5)
Mộ nghĩa dũng phân chia năm đội
Chiếm Quảng Nam vang dội núi rừng
Chẳng bao lâu nên vùng rộng lớn
Thuộc Tây Sơn- hớn hở lòng người.

2.Quan quân Trịnh vào lấy Phú Xuân.

Trịnh Sâm thấy tình hình thuận lợi
Bình phương Nam chờ đợi bấy lâu
Bàn kế sách bắt đầu xúc tiến
Giả đánh Loan- kẻ biến loạn thần
Sai Ngũ Phúc điểm dần ba vạn
Cả thủy, bộ thẳng lộ- Bố Chính.

Năm giáp ngọ, sang sông Linh Giang (6)
Lấy Trấn Ninh- bình an vô sự
Bởi nội ứng đã dự lâu rồi
Trịnh Sâm tin xuất bồi đại quân.
Hai tháng sau Phúc ưng Hồ Xá
Truyền hịch đi: chỉ phá quyền thần…
Quan Phú Xuân bất phân đen trắng
Mắng Phúc Loan, mưu bắt nộp Người.
Hoàng Ngũ Phúc trêu ngươi trăm họ
Tiến binh lên đáp trọ Đăng Xương
Sai đưa thư ẩn đường lắt léo:
Quân Tây Sơn chưa xéo hết kia
Xin Chúa Nguyễn cùng chia đánh giặc...
Hội Phú Xuân sắp đắy rõ ràng.

Chúa biết Phúc cuối đàng chiếm đất
Sai binh tướng quyết hất kẻ thù
Truyền thủy, bộ áng ngữ Đáp Giang…(7)
Hoàng Ngũ Phúc tâm đang nuốt sống(!)
Sai Đình Thể nhanh chóng tìm đường
Băng qua núi hai mũi ập vào…
Quan quân Nguyễn ào ào bỏ chạy
Chúa cùng tôi bỏ lại Phú Xuân
Vào Quảng Nam đâu lưng chống giữ.

Trịnh Sâm an- thưởng ban tướng sĩ
Phong chức tước bởi nghĩ công lao
Đất Thuận Hóa dành trao Ngũ Phúc
Thúc giục quân đoạt lấy Quảng Nam.

Ngài trở về lấy làm yêu thích.

3.Chúa Nguyễn vào Gia Định:

Còn Chúa Nguyễn chạy tít Quảng Nam
Đóng bến Ván âu là tạm ổn
( Dẫu hao tổn ít nhiều binh tướng)
Lập cháu Dương lên làm Đông Cung.
Được mấy tháng cũng vùng bỏ chạy
Đóng Trà Sơn nhẩn nại phục thù.

Ai xua đuổi lù lù xuất hiện?
Quân Tây Sơn nhân tiện tranh hùng
Chiếm Quảng Nam tạm dùng nghỉ ngơi…
Tích lương thảo, thảnh thơi rong ruỗi

Buổi sinh thời lực bất tòng tâm
Chúa cùng Ánh lánh vào Gia Định
Lịnh Đông Cung trấn làng Câu Để.
Nguyễn Nhạc biết, muốn dể bảo sai
Bèn rước ngay Đông Cung Thái Tử
Đưa binh sĩ đồng giữ Hội An.

Quan Ngũ Phúc gian nan vượt núi
Lấy Trung Sơn và đồn Câu Để.
Nguyễn Nhạc ganh bất kể giá nào
Sai Đình Tập đánh vào cứ điểm;
Kiểm trung quân giao cho Lý Tài;
Cày phía sau tự mình đảm trách.
Thách đấu Trịnh tại làng Cẩm Sa (8)
Đội tiên phong đánh ra dũng mãnh
Tiền đội Phúc chịu cảnh tang thương
Đương chẳng nổi phải đành lùi bước.
Phúc mật ước kỵ, bộ xông vào
Đình bỏ chạy, Nhạc nhào bến Bản
Đưa Đông Cung về mảng Qui Nhơn.
Mượn việc binh định giết Tập Đình
Bởi hung bạo bên mình khó giữ (!)
Hiểu cử chỉ Đình trốn Quảng Đông
Quan quân Thanh vừa trông bắt chém.

Lúc bấy giờ Nhạc kém thế hơn
Bởi phía nam Hợp vờn Phú Yên (9)
Trên mặt bắc, Quảng Nam Trịnh giữ
Thử hỏi sao đối đầu nổi chúng?
Bèn sai Tuế đưa vàng lo lót
Trình bức thư nộp đất qui hàng
Xin Ngũ Phúc cho làm tiền khu
Đánh họ Nguyễn gom thu đất mất.

Phúc nhận lễ, tất bật tâu lên…
Phong Nguyễn Nhạc, trao cờ ấn, kiếm…

Mặt bắc yên tìm mưu định kế
Lấy đất nam ắt thế con mình
Đem Thọ Hương tận tình dâng hiến (10)
Thêm tôn kính đối với Đông Cung.
Rồi sai người dối Tống Phúc Hợp
Xin cho hàng khôi phục Phú Xuân.
Tống chưa ưng sai sứ xét dò…
Đông Cung tiếp là trò- Nguyễn Nhạc.
Ngài viết thư dối gạt Tống rằng:
… Phù Đông Cung, điện an xã tắc.
Hết thắc mắc Tống tin thật lòng
Không dự phòng kẻ lén sau lưng.

Nhạc vững tin dùng em Nguyễn Huệ
Bậc anh tài trí tuệ vô song
Đánh Tống Hợp không kịp trở tay
Bỏ chạy ngay trấn giữ Vân Phong.

Ở Châu Ổ - Ngũ Phúc nhận tin
Xin Chúa Trịnh phong ban Nguyễn Huệ…
Năm ất vị, bị dịch hòang hành (11)
Quân Trịnh đành lui về Thuận Hóa
Đến Phú Xuân Phúc ra thiên cổ
Người thế chỗ không ai ngoài Đạt (12)
Cùng Tham Thị- Quí Đô coi giữ.
Năm bính thân, Nguyễn Lữ công thành (13)
Lấy Sài Gòn lấn giành đất Nguyễn
Chúa liển xiển chạy về Trấn Biên
Đỗ Thành Nhân chẳng kiêng nể Lữ
Mộ nghĩa quân quyết giữ Sài Gòn.

Nhạc thấy mình mạnh hơn đối thủ
Sửa Đồ Bàn thành cũ trước đây (14)
Năm bính thân, xưng Tây Sơn Vương (15)
Phong chức tước- từng bước tranh tài
Đày Đông Cung ra chùa Thập Pháp.

Đáp án này Ngài thấu ruột gan(!)
Trốn xuống thuyền bình an tẩu thoát
Xuôi Gia Định nhặt mót tàn quân…
Được Lý Tài hay tin đón rước (16)
Về Sài Gòn- nhấc bước ngôi cao:
Tân Chính Vương- thỏa bao mộng tưởng!
Và Định Vương suy tôn Thái Thượng
Mong thịnh vượng khôi phục giang san.

Năm đinh hợi Nhạc van Chúa Trịnh (17)
Trấn Quảng Nam luyện binh chống giữ (!)

Chán chiến tranh thành thử Trịnh ưng.

Mặt bắc ngưng Nhạc sai hai em
Đem thủy, bộ đánh vào Gia Định…
Quân Nguyễn tan chạy càn tứ xứ-
Tân Chính Vương đồn trú bến Trà
Về Ba Vát thật là chua chát.
Thái Thượng Hoàng tựa nương Long Xuyên
Ngồi chưa yên Nguyễn Huệ kéo vào
Bắt hai ngài giết ngay trừ họa.

Thu Gia Định lịnh Chu trấn giữ (18)
Anh em Lữ rút về Qui Nhơn.
Năm mậu tuất ai hơn Nguyễn Nhạc?
Ông xưng đế- thành đạt ước mơ!
Hiệu Thái Đức, phong chức hai em
Cùng trấn giữ trông, xem việc nước…

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

4. Nguyễn Vương khởi binh đánh Tây Sơn:

Trước, Nguyễn Ánh bình an trốn thoát
Mót tàn quân khởi từ Long Xuyên
Lên Sa Đéc hợp Đỗ Thành Nhân
Nguyện xả thân đánh đuổi họ Chu…
Chiến Sài Gòn- chỉnh tu quân ngũ…
Được chư tướng uy vũ suy tôn:
Tước “ Đại Nguyên Súy, Nhiếp Chính Quốc”.

Chưa bao lâu Tây Sơn càn quét
Đến bằng thuyền đánh vét khắp nơi
Từ Trấn Biên đầu rơi máu đổ
Từ Phan Trấn nhuộm đỏ sa trường
Miền ven biển đầy ương xác chết…!

Đổ Thành Nhân dốc hết nhiệt tâm
Đuổi Tây Sơn, đâm Tư Khấu Uy.
Hào khí dậy những khi thắng trận
Bù uất hận, Ánh sai Văn Quân (19)
Lấy Bình Thuận, diệt thành Diên Khánh,
Thông sứ Tiêm tràn đánh Chân Lạp(...)
Lập Nặc In- Văn Lân bảo hộ (20);
Xây dinh lộ sắp đặt quan sai;
Định sưu thuế làm ngay thuyền chiến.
Năm canh tí, Ánh xưng vương hiệu (21)
Phong Thành Nhân, thưởng, phong tướng sĩ…

Nhân cậy công kém nghĩ sâu sa
Bị ánh giết thành ra ly tán
Bọn Đông Sơn tích oán trong lòng
Tụ binh chống quyết hòng phục hận.

Năm tân sửu, nước cận- Tiêm La (22)
Trịnh Quốc Anh bày ra kế sách
Mách anh em Chất Tri, Sô Si
Mang quân đi san bằng Chân Lạp.

Nguyễn Vương sai Nguyễn Thoại, Văn Lân (23)
Đưa binh cứu đuổi chân kẻ giặc.
Đang ghìm chặc chưa vào trận đánh
Hai tướng Tiêm bổng tiến giao hòa
Bởi quê nhà- vợ con ngục tối…
Tướng Chất Si thúc hối trở về…

Lúc bấy giờ tư bề hổn loạn
Phan Văn Sản chiếm trọn ngôi vua.
Si- xua người tìm bắt Quốc Anh
Đem giết bỏ cho cỏ nương nhờ,
Diệt Văn Sản- bấy giờ lên ngôi
Xưng Phật Vương, phong em Đệ Nhị
Cháu Đệ Tam cùng trị nước Tiêm.
Dòng họ ấy nay tìm vẫn có
Mãi hôm nay chịu khó làm vua!

Năm nhâm dần, Nhạc, Huệ tấn binh (24)
Cửa Cần Giờ soi in tàu chiến
Hơn trăm thuyền tiến Thất Kỳ Giang…
Quân Nguyễn Vương rã tan nhanh chóng
Ngài chạy về trú đóng Tam Phụ (25)
Trụ chẳng lâu trôi dần Phú Quốc.

Đất Gia Định đã bình định xong
Vua Tây Sơn hằng trông Quy Nhơn.
Thành Sài Côn giao cho Nhàn Trập (26)
Một hàng tướng mới nhập theo về.

Châu Văn Tiếp chẳng hề nao núng (27)
Từ Phú Yên nhanh chóng trở vào
Hợp các đạo phá rào cản ngăn…
Chiếm Sài Côn gia tăng phòng bị
Đón Nguyễn Vương sửa trị lê dân.
Năm quý mão não nề hơn nữa (28)
Lữ, Huệ vào nghiêng ngửa mệnh Vương
Đón thân quyến, Ngài nương Phú Quốc
Vài tháng sau ẩn nấp Côn Nôn
May bão lớn Tây Sơn chìm đắm…
Ngài chạy về cắm đảo Cổ Cốt
Thời khắc yên Ngài chốt Phú Quốc.

5. Nguyễn Vương cầu viện nước Pháp Lan Tây:

Lương, quân kiệt sắp diệt tới nơi
Lúc chơi vơi nhớ đến Bá Đa Lộc-
Dân tộc Pháp- giám mục Gia Tô
Đang truyền đạo ở dạo Tiêm La
Ngài thương lượng tìm ra giải pháp.
Bá Đa Lộc phúc đáp rõ ràng:
Việc dể dàng- qua Pháp Lan Tây
Xin cầu viện, sang ngay phục quốc,
Đưa hoàng tử Pháp giữ con tin.
Vương thuận tình đưa hoàng tử Cảnh
Cùng quốc ấn và tờ quốc thư
Giấy ủy quyền xem như đại diện.

Mùa trái gió chưa tiện ra khơi
Bá Đa Lộc nghỉ ngơi đợi lúc.
Việc nước cần thôi thúc Nguyễn Vương
Nương cậy nhờ Tiêm La giúp đỡ
Thêm Văn Tiếp đã ở trước đây
Lúc Sài Côn về tay Nguyễn Huệ.

Nhớ thệ xưa điêu đứng tình nhà
Nguyễn Vương giúp âu là – qua lại…
Năm giáp thìn, sai Chất Si Đa (29)
Đem thủy quân băng qua Hà Tiên
Tìm Nguyễn Vương- sang liền- tìm hiểu…
Nhận mật biểu của Châu Văn Tiếp
Kíp thăng đường hội ngộ tướng Tiêm
Về Vọng Các- bàn thêm cứu viện…
Vua Tiêm La bày biện đãi đằng
Sai hai tướng Chiêu Tăng, Chiêu Sương
Mang quân , thuyền lên đường tiếp ứng.

Quân Nguyễn Vương núp bóng Tiêm La
Thu Rạch Giá, Trà Ôn, Sa Đéc
Hét hò nhau giành thêm Ba Thắc.
Nhắc đượm buồn Văn Tiếp ra đi
Trận Mân Thít- thương bi quá độ!
Quân Tiêm La bộc lộ dã tâm
Gây tội ác hờn căm chất ngất…!

6. Nguyễn Huệ phá quân Tiêm La:

Tướng Tây Sơn trấn miền Gia Định
Thấy tình hình phi báo Quy Nhơn…
Nhạc cử Huệ đưa binh chống giữ.
...Nhử quân Tiêm rạch Gầm, Xoài Mít
Kích một trận giết mấy nghìn người
Tắt nụ cười lũi nhanh về nước
Tước Nguyễn Vương chẳng còn manh giáp…
Tháp tùng nhau chạy ra Trấn Giang,
Đảo Thổ Châu, Cổ Cốt, Tiêm La.
Đuổi dẹp xong, Huệ ra chỉ thị:
Thành Gia Định cai trị- Văn Châu
Còn đại binh ở đâu về đấy.

Ngài Nguyễn Vương cảm thấy ưu sầu
Hối Đa Lộc bắt đầu ra khơi.
Đưa thân quyến nghỉ ngơi Vọng Các
Chờ dịp khác ngôi phục giang san.
…………………………………..

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

CHƯƠNG XIII
HỌ TRỊNH MẤT NGHIỆP CHÚA

Lấy Thanh Hóa Trịnh Sâm đắc chí
Càng kiêu căn có ý cướp ngôi
Sai Thị Lang và Vũ Trần Thiệu
Sang nhà Thanh dân biểu cầu phong:
Xin làm vua- Lê không xứng đáng.
Thương Trần Thiệu một đấng tôi trung (1)
Thà lâm chung giữ tròn thần tử
Động Đình Hồ lưu giữ hồn thiêng!
Ông đốt biểu- bình yên non nước
Trịnh Sâm kia chẳng tước được ngôi.

Thời gian trôi Sâm say Thị Huệ
Bê Trịnh Cán lên làm Thái Tử
Bỏ con trưởng thành thử chia bè (...)
Năm nhâm dần chẳng dè Sâm mất (2)
Người bị hất chính là Trịnh Khải (3)
Theo di chiếu Cán phải lên ngôi (4)
Ngài nhỏ tuổi, thường hay lắm bệnh
Ít người bênh nên thành biến loạn.
Năm giáp dần cái bọn ưu binh (5)
Cậy công nhiều sản sinh mầm loạn
Giết Quốc Trinh, phá nhà Công Trứ.
Năm tân dậu đốt phá tứ tung (6)
Chực giết chết quan tụng- Quí Cảnh
Càng về sau ảnh hưởng càng nhiều…

Khi biết điều đáng tiếc xãy ra(!)
Khải- thiết tha mưu quân tam phủ
Tranh ngôi chủ với đứa em mình:
Sai Nguyễn Bằng bắn tin hiệu lệnh (7)
Vào Chúa phủ nện ba hồi trống
Quân ưu binh mau chóng bao vây
Giết Đình Bảo, loại ngay Trịnh Cán
Phế Thị Huệ, lập Khải lên thay.
Khải phong ngay Nguyễn Bằng làm quan
Quân tam phủ thưởng ban trọng hậu.
Rồi từ đấy ai nấy hoảng kinh
Bọn ưu binh mặc tình thả sức…
Ai đủ tài, thừa đức cản ngăn???
Năm giáp thìn hung hăng khuấy phá (8)
Nhà Nguyễn Ly đến cả Dương Khuông (9)
Chúng giết luôn Nguyễn Triệt trước phủ.
Nguyễn Ly thoát cũng toát mồ hôi
Về Sơn Tây hội em Nguyễn Điều
Bàn định nhiều đón rước Khải ra
Gọi các trấn đưa binh trừ khử.
Việc chẳng giữ phát sinh bại lộ
Quân kiêu binh phẩn nộ giữ canh...
Sợ lụy Chúa nên đành lui binh.

Ngày mỗi ngày chẳng tuân lệnh chủ
Kéo cả lũ cướp phá xóm làng…
Đi lẻ tẻ dân càng căm tức
Bắt giết đi thỏa uất bấy lâu.
Tình quân dân thâm sâu cừu nghịch
Văn , võ triều cũng bịt tai luôn
Sai đại quan là Bùi Huy Bích
Nhích lại gần khuyên dỗ tạm yên.

Vận nước nghiêng Tây Sơn thừa thế
Được Hữu Chỉnh bày kế sắp mưu (10)
Đánh Thuận Hóa tóm thu Bắc Hà
Lật đổ Trịnh âu là đương nhiên.

Vua Tây Sơn liền sai Nguyễn Huệ;
Vũ Văn Nhậm thuộc rễ của Ngài;
Nguyễn Hữu Chỉnh- tướng tài đất Bắc
Mang thủy bộ dập tắt Thuận Hóa.
Tướng giữ thành thuộc cá nhác câu
Nghe khách buông tự đâu đến bói:
Hậu vận tướng công phúc, lộc nhiều
Nhưng năm nay có điều úy kị
Nên lập đàn -nếm vị bình yên.
Phạm Ngô Cầu liền sai binh sĩ
Đêm ngày đêm bền bỉ lập đàn…
Đang chay giới mơ màng tiên cảnh(!)
Nhận được tin Hải Vân thất thủ
Tướng giữ đồn đã tử từ lâu:
Thêm cấp báo thuyền đâu xuất hiện
Hiệu Tây Sơn- hai mặt đánh vào.
Cầu bổ nhào réo gọi tướng binh(…)
Tinh thần suy sức đâu chiến đấu?!
Chỉnh hiểu thấu Ngô Cầu đa nghi
Liền viết thư có ghi Đình Thể
Rủ về hàng để trọn chức danh.
Đưa Ngô Cầu- tưởng sanh bội phản
Liền đóng thành chán nản chiến chinh.
Khi Tây Sơn giao binh cùng Thể
Ông cũng đành, để chết cha con.

Quân Tây Sơn toan đánh thành trì
Ông mở cửa cúi quì hàng phục
Quân họ Trịnh bổng vụt rã tan…
Từ Thuận Hóa về đến Linh Giang
Thuộc Tây Sơn gian nan mà có.

Phạm Ngô Cầu đã bó tay hàng
Giải Qui Nhơ- tai nàn bị chém.

Ngài Nguyễn Huệ hội bàn chư tướng:
Đồn Đồng Hới định hướng sửa sang
Giữ địa giới mạn sông La Hà.
Nguyễn Hữu Chỉnh bước ra thưa rằng:
“… Đánh một trận sang bằng Thuận Hóa
Tiếng vang xa kinh hoảng Bắc Hà
Phép dụng binh: được thời, thế, cơ
Tới nơi đâu phất cờ là thắng
Nay Bắc Hà – tướng lười, binh kiêu
Triều đình yếu, kỉ cương lỏng lẽo…”
Huệ mĩm cười:" kẻo hối hận chăng?
Người Bắc Hà tài năng lỗi lạc!”
Chỉnh thưa rằng: “ Chỉ mạc tướng thôi!
Đã bỏ đi còn ai vô nữa.”
Huệ cười rằng:" Ta thừa hiểu ông
Những người khác đều không tích sự!”
Chỉnh thất sắc:" Tôi tự tài hèn
Muốn tỏ rõ nhân tài khan hiếm.”
Huệ dịu xoa:" Cơ nghiệp trăm năm
Vì lẻ gì soi xăm đổi chủ?”
Hữu Chỉnh rằng:" Vừa vua, vừa Chúa
Tự cổ kim đại biến nước nhà!
Ngài giả tiếng phù Lê diệt Trịnh
Thì lo chi việc chính chẳng thành.”
Huệ cho rằng:" Chỉ tranh Thuận Hóa
Còn Bắc Hà nào há tự do?”
Chỉnh thúc vô: “ Diệt Trịnh kíp làm
Tướng ngoài biên thêm quyền bất tuân.”
Lòng cũng ưng Huệ sai Hữu Chỉnh
Lĩnh thủy quân vào cửa Đại An
Chiếm kho lương bên sông Vị Hoàng
Đốt lửa lên, đôi đàng cùng tiến…

Chỉnh lướt qua Nghệ An, Thanh Hóa
Quan trấn thành bỏ chạy cả đi
Đến Vị Hoàng quan quân cũng chạy
Mọi trở ngại như trở bàn tay.
Đốt lửa ngay, Nguyễn Huệ kéo vào
Đóng giữ chặc kẻ nào dám phá?

Thành Phú Xuân thất thủ lan xa
Bay Thăng Long – chẳng ca, ai oán…
Quan đình thần đã đoán từ lâu
Và hơn nữa cũng đâu- Bắc triều(!)
Sai Tự Quyền sớm chiếu tiến binh
Giữ Nghệ An ổn định tình hình.
Mới khởi hành hơn ba mươi dặm
Tin Tây Sơn chốt chặc Vị Hoàng
Quyền vượt ngàn hối thúc quan binh
Giữ Kim Động hết mình giáp chiến,
Bùi thế Dận tiến giữ Phù Sa (11)
Đinh Tích Nhưỡng cho ra cửa Luộc
Khắp ba bề như buộc vào nhau.

Gió đông nam ào ào thổi tới
Đợi đêm khuya, Huệ hối ba quân
Dựng tượng gỗ tung thuyền ra khơi
Nổi trống, kèn nơi nơi dồn dập…
Đinh Tích Những tưởng lập công to
Cho bắn súng trúng thuyền tơi tả
Nhả hết đạn mới biết rằng khờ(!)
Quân Tây Sơn đợi chờ chỉ thế
Tiến công nhanh bởi kế tựu thành.
Quan quân Trịnh lấn giành đường sống
Xéo lên nhau thây đống chất chồng…
Thành Sơn Nam rơi lòng tay Huệ
Ngài truyền hịch – diệt Trịnh phù Lê!
Đưa non sông qui về chủ cũ.
Lệnh ba quân xuất thủ bất ngờ
Lấy Thăng Long đợi chờ …một thuở…!

Quân kiêu binh khó trở khiến sai
Mà Tây Sơn nay mai đã tới
Khải cho vời Phùng Cơ gấp rút (12)
Từ Sơn Tây lập tức lui về
Khắp tư bề bố trí như nêm:
Hồ Vạn Xuân- bộ binh trấn giữ (13)
Bến Tây Long- thủy binh áng ngữ (14).

Quân Tây Sơn hùng hổ tấn công
Hoàng Phùng Cơ vừa trông bỏ chạy
Khải cầm cờ nhẫn nại thúc vô
Nhưng thế yếu bị cô lập hết
Chạy Sơn Tây- cái chết cận kề
Bị Nguyễn Trang bắt về dâng nộp (15).
Thà tự tử hơn giữ danh nhơ
Khải tuốt gươm hồn vờ bay xa.
Năm bính ngọ thế là kết thúc
Triều Chúa Trịnh đến lúc nghỉ ngơi(!)
Huệ cảm kích về nơi chín suối
Lấy vương lễ để mà tống táng
Vào Thăng Long yết kiến vua Lê.
……………………………….

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

CHƯƠNG XIV
NHÀ LÊ MẤT NGÔI

Cấm quân sĩ không mê của lạ
Cướp phá dân loạn xa bất dung…
Kiến vua Lê bên cung Vạn Tho
Hiển Tông đau không sao dậy nổi
Mời Huệ ngồi ban lời phủ dụ…
Huệ tâu bày: Phù Lê, diệt Trịnh
Chớ ngôi cao tuyệt đối chẳng nhòm.
Vua vui mừng tạ ơn khí khái!!!

Khi Tây Sơn gặt hái Thăng Long
Quan triều thân long nhong trốn chạy
Vài nội giám ở lại hầu vua.
Chỉnh vội thưa- xuống chiếu triệu hồi.
Được mấy hôm mươi người ra mặt(...)
Đặt đại trào ở điện Kính Thiên
Huệ đưa tướng lạy chào vua Lê
Dâng sổ quân…rõ nghĩa tôn phù.
Được phong- Nguyên Súy Uy quốc Công
Gã Ngọc Hân công chúa đương triều.
Rồi không lâu bệnh nhiều vua mất.
Nhấc ngôi cao- Hoàng tôn Duy Kỳ
Hiệu Chiêu Thống- chủ trì quốc sự.

…Nhận được tin lấy thành Thăng Long
Huệ giúp Lê trông coi chính sự.
Tự ở lâu sinh biến gì chăng?
Nhạc thăng đường mang quân ra Bắc
Chiêu Thống hay nhắc quan đón rước
Ngoài Nam Giao- Nhạc bước đi luôn.
Sai người nói- Hẹn ngày khác tiếp.

Vài hôm sau, Nhạc mời Chiêu Thống
Sang phủ đường lễ giao tương kiến
Nhạc ngồi giữa, Huệ - Thống đôi bên
Ban văn, võ đứng lên hầu hạ.

Vua Chiêu Thống cảm tạ tri ân
Nhường mấy huyện chân thành khao binh.
Nhạc nói rằng: Bởi Trịnh hiếp chế,
Chúng tôi giúp,định kế lâu dài
Nếu đất Trịnh khó nài giữ lại.
Còn đất Lê có lạy chẳng dùng.
Mong nhà vua cùng quan văn võ
Giữ thanh bình tỏ rõ tình thân.

Anh em Nhạc rút quân về Nam
Thấy Hữu Chỉnh tham lam, xảo nguyệt
Bỏ Bắc hà ai diệt mặc ai,
Thu xếp ngay nửa đêm xuất phát…
Sáng hôm sau, bi đác khôn cùng!
Dùng thuyền buôn Chỉnh theo Tây Sơn
…Không nở bỏ cho giữ Nghệ An.
Còn Nguyễn Huệ mở mang dân trí
Đem đức tài xử lý nước non…!

Vua Tây Sơn trao quyền tự chủ
Vua Chiêu Thống chẳng đủ tài năng
Quan triều đình khó khăn gánh vác
Thường a dua nhúc nhác chây lười…
Người lập chúa, kẻ đòi phù Lê
Thêm dòng dõi Trịnh Lệ, Trịnh Bồng-
Hòng tranh quyền tự chia phe đảng…
Vua khó cản, sắc phong Trịnh Bồng:
Án Đô Vương - bằng lòng lập chúa.
… Múa đường xưa ức hiếp vua Lê…
Ngài chán chê, mật vời Hữu Chỉnh
Lĩnh quân về hổ trợ quân cơ.

Nơi Nghệ An, Chỉnh mộ anh tài
Rèn binh khí đợi ngày hữu dụng.
Nhận mật chiếu- ưng bụng, mừng thầm(!)
Hơn vạn quân ầm ầm xuất trận
Xông trận tiền trút hận đường gươm.
Quân Trịnh tan- an lòng yết kiến...
Nắm binh quyền dâng hiến tài năng!

Bồng khởi binh mấy lần khôi phục
Nhưng không thành tủi nhục đi tu
Mãi thiên thu ai biết phương nao
Nghiệp chúa Trịnh rơi vào ngõ cụt.

Dứt họ Trịnh vua phong Hữu Chỉnh
Chức: Đại Tư Đồ, Bằng Trung Công.
Rồi từ đó cậy công khinh người
Gây lắm điều trái phép- vua lo.
Biết làm sao bởi do nhu nhược
Dựa ai đây nhận được những gì(?)

Ở trong Nam từ khi trở về
Nhạc tự xưng: Trung Ương hoàng đế
Phong Nguyễn Lữ là Đông Định Vương
Trấn Gia Định yêu thương dân chúng.
Bắc Bình Vương phong cho Nguyễn Huệ
Trấn Thuận Hóa- Hải Vân giới hạn.

Ít lâu sau gặp nạn bất đồng
Huệ quyết lòng vây hảm Qui Nhơn
Nhạc van lơn khóc khóc bảo là:
“ Nở lòng nào nồi da xáo thịt…”
Huệ cảm thay! Rục tịt kéo về
Trấn Thuận Hóa tư bề phòng thủ.

Nghe Hữu Chỉnh lĩnh quản binh nhung
Lắm chuyên quyền khó dung tội trạng.
Vũ Văn Nhậm phụng mạng bắt về.
Năm đinh vị não nề vua Lê (1)
Thành Quyết Giang Chỉnh thua bỏ chạy (2)
Ở Châu Cầu cũng lại thua luôn (3)
Vua Chiêu Thống đánh chuồn Kinh Bắc
Lên Cao Bằng ẩn cư thọ nạn
Cùng Hữu Chỉnh đóng mạn Mục Sơn…(4)
Nguyễn Văn Hòa chẳng sờn gian khó
Đem binh lên nỏ Chỉnh đưa về
Nơi Thăng Long nặng nề định tội.

Giết Hữu Chỉnh , tìm vội Chiêu Thống
Chẳng thấy vua bèn tôn Duy Cẩn (5)
Làm Giám quốc thu phục lòng người.
Quan trong triều kẻ cười người khóc
Cười những ai, khóc bởi vì đâu?
Giữa thời cuộc vui sầu lẩn lộn.
Chẳng theo ai- hổn độn thế này!

Sùng Nhượng Công ở không trong điện
Cùng hoàng thân, mấy viên võ tướng
Ngày mỗi ngày hướng bộ sang dinh
Chầu chực Nhậm- dân khinh quá độ
Gọi ngài- thầy đề lại giám quốc (!)

Bắc Bình Vương sai Nhậm xuất binh
Dạ thật tình chưa tin cho lắm
Bèn sai thêm Văn Lân, Văn Sở
Chia bớt quyền cho đỡ lo sau.
Nhậm công thành bắt đầu nhũng nhiễu…
Ngô Văn Sở dâng biểu tâu rằng:
Nhậm có lòng phản trắc thâm sâu.
Bắc Bình Vương truyền mau binh kỵ
Tiến Thăng Long trừng trị tội đồ
Giết Văn Nhậm dám lậm chuyên quyền.
Truyều văn võ triều Lê yết kiến
Tiến cử quan cai quản bản xứ
Lê Quy Cẩn vẫn làm Giám quốc
Nhấc Thời Nhậm- Lại Bộ tả Thị lang.
Quan nhà Lê kẻ ở người đi
Bi thương hơn tuẫn tiết vì Lê…
Bắc Bình Vương định bề mọi lẻ
Giao Bắc Hà bọn Sở trông coi
Ngài về Nam theo dõi tình hình.

Vua Chiêu Thống thấy mình yếu thế
Từ Mục Sơn chạy về Bảo Lộc
Nay Hải Dương, mai đường Sơn Nam
Mấy viên tướng chẳng kham khôi phục
Bọn Tích Nhưỡng bổng vụt phản lòan
Còn bao quan tìm đàng trốn mất.

… Bởi sự thể hết đất dung thân
Cơ nghiệp Lê vùi dần đáy thẳm
Do Chiêu Thống tối tăm thời cuộc
Do kém tài để vuột cơ may…
Thật tiếc thay! Con cháu triều Lê
Mất nhuệ khí- trách chê muôn thuở!
-------------------------------------------

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

CHƯƠNG XV
NHÀ NGUYỄN TÂY SƠN

1- Vua Quang Trung:

Ông Nguyễn Huệ cơ trí như thần (1)
Thêm sức mạnh tuyệt trần hiếm thấy!
Dấy tây Sơn giúp anh nghiệp lớn…
Đóng Phú Xuân- chức Bắc Bình Vương.

Năm mậu ngọ, lên ngôi hoàng đế (2)
Thuận lòng dân – niên hiệu Quang Trung.
Đánh một trận giặc chùn ý chí
Lưu Sử xanh khó lý mưu thần!

2- Tôn Sĩ Nghị đem quân sang An Nam

Vua Chiêu Thống nương náu Lạng Giang
Hoàng Thái Hậu chạy sang Long Châu
Cùng hoàng tử vào tâu quan Tàu
Xin cứu viện- lật nhào Tây Sơn.

Tôn Sĩ Nghị dâng biểu thiệt- hơn:
Ta gia ơn trước giúp sau dùng(!)
Vua Càn Long toại cùng ý nghĩ
Sàng lọc kỉ tuyển quân bốn tỉnh.

Tôn Sĩ Nghị chia làm ba đạo:
Sai Quí Châu qua mạn Tuyên Quang,
Sầm Nghi Đống chốt ngang Cao Bằng,
Hanh cùng Nghị vượt đàng- Lạng Sơn.

Được hay tin quân Tàu sang đánh
Ngô Văn Sở vội lánh Tam Điệp
Giữ yếu hiểm chờ dịp tranh hùng
Sai phi báo việc cùng khẩn cấp.

Nơi Kinh Bắc- Nghị vừa mới đến
Chiêu Thống mừng tựa mến từ lâu
Núp bóng Tàu vào sâu Thăng Long
Hầu hạ giặc ước mong phục hận.

...Trông chướng mắt hổ danh dòng dõi…

Bọn giặc kia sành sỏi chiến trường
Đồn trú trại tại nam Nhị Hà
Bắt cầu phao thuận đà qua lại
Phòng các mặt đặt binh nghiêm giữ.

Sang hôm sau cử lễ tuyên phong
Lê Duy Kỳ- An Nam quốc Vương.
Mọi văn thư- niên hiệu Càn Long.
Xong buổi chầu sang chực Sĩ Nghị
Chúng khinh khi miệt thị vua Lê
Khiến nhân dân trách chê tức giận
Còn quan lại báo ân, báo oán
Luôn ám toán người theo Tây Sơn…
Tôn Sĩ Nghị độc hơn ác thú:
Thả quan binh gầm rú xóm làng
Gây bạo tàn ngàn năm khó nhạt!

Bắc Bình Vương thương dân vô tội
Hội chư tướng gấp rút lên đường
Đánh giặc Thanh tỏ tường thế sự
Đất phương Nam dám tự bước vào!!!
Rồi ba quân ào ào sóng vỗ
Thúc lên ngôi- đánh đổ giặc thù.

Bắc Bình Vương lập đàn – Bàn Sơn.
Năm mậu thân lên ngôi hoàng đế
Kế tiền nhân nổi sóng ba đào
Thống thủy, bộ ào ào xúc tiến.
Đến Nghệ An kén thêm binh mã
Mười vạn quân hối hả lên đường
Cùng trăm voi vươn vòi sải bước.
Núi Tam Điệp phía trước đây rồi
Dạ bồi hồi quê hương giặc đóng.
Bọn Nhiệm Sở nhanh chóng dập đầu
Kể sự tình cúi xin tạ tội.
Vua Quang Trung ung dung cười nói:
“ Chúng nó sang phen này thảm bại
Chỉ mười ngày- mang lại thái bình
Nhưng nước lớn còn mình nhỏ bé
E hổ danh cấu xé triền miên
Lụy dân tình đảo điên hổn loạn…!
Nhờ Thì Nhậm chọn lời khéo léo
Ngăn chiến tranh chớ kéo lê thê
Mười niên sau ta thề sống mái~”

Vua Quang Trung hăng hái lệnh truyền
Cho tướng sĩ được quyền ăn tết
Hết trừ tịch xuất binh phá địch
Hẹn tuần sau khao tiệc chúc mừng
Tại Thăng Long tưng bừng đại thắng.

Truyền chư tướng dưới trướng nghe lệnh:
“ Đại tư mã Sở, Nội hầu Lân
Đem tiền quân tiên phong phá giặc;
Hô Hổ Hầu- hậu quân đốc chiến;
Đại đô đốc Lộc, đô đốc Tuyết
Lĩnh thủy, bộ vào sông Lục Đầu-
Lộc kéo sâu về vùng Lạng Giang,
Phượng Nhỡn, Thế Yên chặn Tàu về.
Tuyết- kinh lược toàn mặt Hải Dương
Đường phía đông sẳn sàng tiếp ứng;
Đại đô đốc Bảo, đô đốc Mưu
Mang tả quân, tượng mã về tây
Theo Sơn Lãng ra làng Đại Áng
Tiếp mặt tả cho đáng anh hùng!”

Hôm ba mươi tùng tùng trống dội
Quan quân Nam khí dậy ngút trời
Kéo ra Bắc đổi dời thế sự...!
Sông Giản Thủy tỉ thí quân Lê
Chúng bỏ chạy tứ bề nhốn nháo.
Đến Phú Xuân bắt ráo quân Tàu
Cho chúng biết thế nào lễ độ
Cắt đường về khỏi lộ binh cơ!
Ba ngày sau bất ngờ xung kích
Đồn Hà Hồi đặc khích Tây Sơn
Bắc loa lên...bọn giặc qui hàng.
Sáng mờ mờ mùng năm tháng giêng
Quân Tây Sơn đến triền Ngọc Hồi
Bị súng Tàu dồi dào nhả đạn...
Vua Quang Trung mạnh dạn công đồn:
Sai quân sĩ dồn ván ghép ba
Rơm giấm nước bện ra phía ngoài
Hai mươi người dựng khiên một mảnh
Hai mươi người dàn cảnh phía sau!
Vua Quang Trung thúc mau giáp trận
Đến gần đồn bỏ ván xông vô
Binh theo sau hô hào trợ chiến
Chém quân thù hồn biến âm ty
Chúng xéo đi thây phơi máu đổ
Khắp mọi chỗ đồn trại tiêu tan.
Quan tướng Tàu như Hứa Thế Thanh,
Trương Sĩ Long và Thượng Duy Thăng
Dẫu hung hăng cũng đều tử trận;
Sầm Nghi Đống nuốt hận ra đi
Tự thắc cổ tại đồn Đống Đa…

Giữa đêm khuya nghe ra giật thót
Tôn Sĩ Nghi nhảt tót lên ngựa
Không yên giáp chọn lựa mấy tên
Băng sang sông chạy lên hướng bắc.
Quân các trại chưa bại cũng tan
Vượt cầu phao đổ nhào chết đuối
Sông Nhị Hà thui thúi xông hơi.

Vua Chiêu Thống buông lơi chẳng đặng
Theo Sĩ Nghị bởi nặng sơn hà
Chạy sang Tàu van cầu phục quốc.

Hai đạo quân Vân Nam, Quí Châu
Đóng Sơn Tây vừa hay Nghị trốn
Cũng rút về khỏi chốn hùm thiêng.
Những dân Tàu gần miền Lạng Sơn
Cũng khiếp đảm chẳng hơn gì mấy
Dắt díu nhau ai nấy trốn chui.

Vua sai tướng đuổi hướng Nam Quan
Chúng băng ngàn hoang mang về nước…
Vua vào thành từng bước chiêu an
Những người Tàu ra chào tự thú
Được chu cấp mọi thứ đủ đầy…
Bắt ấn tín bỏ ngay tư dinh
Thêm mật vụ ban lệnh thi hành
Của Càn Long sẳn dành Sĩ Nghị
Đại lược như: “ Chủ trị từ từ
Đưa hịch truyền tự Lê khởi xướng
Để chủ tướng đối đầu Nguyễn Huệ
Xem quan binh tinh nhuệ ra sao.
Nếu lòng người thương tưởng triều Lê
Có quân ta hả hê chiến đấu
Huệ tất lui- Lê vui rượt đuổi
Ta theo sau nhặt chuỗi công to.
Ví dân tình âu lo quá đổi
Theo đôi bên nên nỗi cân bằng
Huệ không lui nhùng nhằng chiến sự
Ta đưa thư tỏ đường họa phúc.
Chúng liệu sao- đợi lúc Mân, Quảng (3)
Đưa thủy binh đánh mảng Thuận Hóa
Cùng Quảng Nam chúng há thua sao!
Thúc bộ binh mau mau kềm kẹp
Nghĩa cử đẹp giảng hòa đôi bên.
Chia Thuận Hóa trở vào Huệ giữ
Châu Hoan, Ái trở ra Lê trấn
Ngăn gây hấn về sau sẽ liệu.”
Vua Quang Trung trao tờ mật dụ
Bảo Thì Nhiệm- mưu đồ chiếm nước.
Nay bị thua, sau- trước phục thù
Tránh binh đao cho dù bị lép
Nên khéo lời khép nép đặng yên.
Rồi nhà vua sai sứ sang Tàu,
Đem quân bại xếp vào một nơi
Cấp lương thực đợi ngày trao trả...
Sắp xếp xong hối hả về Nam
Giao Sở, Lân cố kham quân quốc (4)
Việc giao thiệp ủy thác Ích, Nhiệm (5)

3-Vua Quang Trung cầu phong:

Nghe bại binh, đùng đùng nổi trận
Vua Càn Long trút giận Sĩ Nghị
Giáng chức tước -trao vị An Khang
Lấy chín tỉnh sang bình Nam Việt.

Phúc An Khang tuất kiệt đương thời
Đến Quảng Tây rạc rời khí thế
Ý muốn hòa, dụng kế đưa thư:
Nêu lợi, hại nếu như giao chiến;
Kiến Thanh triều, biểu dâng tạ tội
(Tránh binh đao dội xuống lê dân).

Vua Quang Trung ân cần lo lót
Cho Quang Hiển cùng Vũ Huy Tấn
Mang cống phẩm sang sứ Yên Kinh
Cầu vua Thanh, dâng biểu xin phong.

Ngoài, An Khang hằng mong giúp đỡ
Trong, Hòa Thân che chỡ êm xuôi.
Vua Càn Long cho lui binh mã
Sai sứ sang hòa nhã ân cần
Phong Quang Trung- An Nam Quốc Vương.
Giáng chỉ truyền sang phương Bắc chầu.
Vua Quang Trung vò đầu bức tai...
Phải tìm ngay một người dong giống-
Phạm Công Trị - đóng thế Quốc Vương
Sai Sở, Chân. Ích.Tấn lên đường (6)
Mang đôi tượng tỏ tường hòa hiếu.

Đến Yên Kinh dâng biếu món quà
Vua Càn Long tưởng là thứ thiệt
Vời sang chầu tại điện Nhiệt Hà-
Lễ ôm gối như là cha con,
Còn đãi tiệc cùng các thân vương...
Khi về nước thân thương tao ngộ!
Sai thợ vẽ- bức ảnh truyền thần,
Ban ân lễ vô cùng trọng hậu.

4- Vua Chiêu Thống bị nhụt bên Tàu:

Vua Chiêu Thống chạy theo Sĩ Nghị
Vào Quảng Tây ở thành Nam Ninh.
Ít lâu sau nghe tin bãi chiến
Phúc An Khang được tiến thay quyền.
Ông vời vua về miến Quế Lâm
Quan theo hầu ông phân mọi ngả:
Dùng Nhạ Hành - chủ trị Tòan Chân;
Phan Khải Đức- Tư đồ- Liễu Châu;
Duy chỉ có Án, Lâm, Dõan, Dĩnh
Được theo vua hầu hạ sớm chiều.
Năm kỷ dậu, vua liều gặp Phúc (7)
Xin thúc binh giải giáp Quang Trung...
Ông nói rằng- nhìn chung chưa tiện
Viện tiết hè đợi thu mát mẻ,
Phàm làm vua lắm kẻ nhìn ra
Nên gọt đầu, đổi áo như Tàu,
Việc hành binh thuộc vào biến trá...
Khi toại thành tùy ý đổi thay (!)
Vua Chiêu Thống nào hay bị gạt
Cùng các quan phóng bạt làm theo.

Phúc An Khang mưu mẹo đánh lừa
Dâng biểu tâu cho chừa kém trí.
Xin vua Thanh cho kí bãi binh
Bởi vua Lê thật tình đổi ý
Làm dân Tàu hết lý về Nam.
Hiện gióc tóc đồng cam cộng khổ
Thay y phục chỉ tổ an lành...
Thêm Hòa Thân tán thành ý kiến
Nên Thanh triều xuống lệnh bãi binh
Triệu vua Lê- Yên Kinh an lạc.
Rồi đề bạt cho chức Tả lĩnh
Ban áo mão hưởng quan tam phẩm;
Cấp thuộc hạ ít tiền, lương thực...

Vua Chiêu Thống cùng đấng bề tôi
Vội dâng biểu xin binh cứu viện
Nếu không tiện nói giúp - Tây Sơn
Lấy hai tỉnh Tuyên Quang, Thái Nguyên
Làm chỗ dựa tựa nương, phụng thờ...
Không được nữa cũng cho về nước.

Ước định xong sang nhờ Kim Giản...(8)
Kế không thành quì phục khóc van.

Chúng bày mưu an trí vua tôi
Phân mỗi người mỗi nơi xa lạ
Để Thiện, Hành hầu hạ vua Lê
Nỗi chua ê chất chồng khôn tả...!
Vua Chiêu Thống hối hả kêu oan
Thấy Kim Giản -toan vào Viên Minh
Lính cản ngăn khinh khi xua đuổi...
Nguyễn Văn Quyên hận tủi... trỗi lên:
" Lũ chó Ngô không tên không tuổi
Dám bừa càn thân vàng vua tao!"
Rồi lấy gạch thay đao ném chúng.
Xứ của người dẫu đúng thành sai
Bị ra tay đánh đập hội đồng
Uất tận lòng sinh bệnh vong thân.

Vua Chiêu Thống vân phân buồn bả
cầu viện binh cũng chã dám xin
Quá uất ức bệnh sinh tồn trử...
Năm nhâm tý hoàng tử mất đi (9)
Nỗi thương bi giãi tỏ phương nao(?)
Sức gầy hao bệnh ngày thêm nặng
Năm quí sửu bỏ chặng đường dài (10)
Về tuyền đài gặp gỡ tiên vương.
Rũ lòng thương vua Thanh an táng-
Lễ tước công phía ngoài Đông Trực.
Năm kỉ mùi buồn bực thương đau (11)
Hoàng Thái Hậu không sao sống đặng.

Năm nhâm tuất ai nặng núi sông? (12)
Bắc chí Nam nên dòng hoa nở
Vua Càn Long sai sứ cầu phong
Quan nhà Lê chờ trông dịp ấy
Dâng biểu lên xin lấy thi hài:
Ngài Cố Quân, hoàng tử, Thái Hậu.
Vua Gia Khánh chuẩn tấu biểu bài
Cho tất cả quan đày thuở trước
Từng theo Lê về nước an toàn.

Bà Hoàng Phi mỏi mòn mong đợi
Lên ải quan- nghĩ ngợi mông lung
Đón thây ma thán ca số phận-
Trớ trêu thay thác tận phương xa.
Về Thăng Long bà ra thiên cổ
Theo bên Ngài đở hổ vong linh.
Lăng Bàn Thạch kết tinh tri ngộ
Bộ tứ hài cùng ngày an táng.
.........................................
LỜI BÌNH

LÊ CHIÊU THỐNG

Vua tôi Lê vụn dại nghĩ suy
Bị chúa Trịnh cướp đi quyền thế
Được Nguyễn Huệ xuất kế mưu thần
Thu giang san ân cần trao trả.
Khó diễn tả- lập nên nghiệp Chúa.
Nản vua quan- lá úa mùa thu
Vời Hữu Chỉnh như mù sương sớm(!)

Lúc Văn Nhậm ra tóm Hữu Chỉnh
Sao vua Lê chẳng tỉnh nghĩ suy?
Gian san này tự ai mà có?
Chỉnh ra sao- nhốn nhao thế sự?
Ông ngủ yên chẳng dự chiến chinh
Ngự Kinh thành tinh binh dám đụng?
Rõ vua quan quá vụn nghĩ suy
Đón quân Tàu sang đi chiếm nước.
Thêm một bước sai lầm quyết đoán
Lánh bên Tàu- bài toán đúng chưa?
Nước, dân ông xa xưa truyền lại
Ông vứt đi quỳ lạy ngoại bang,
Xin hai tỉnh Tuyên Quang,Thái Nguyên
Thêm liên luỵ bao người nhiệt huyết
Đã cùng ông chẳng tiếc thanh xuân!!!

Ôi, tiếc thương thay! Oán giận thay!
Nguyền rủa ngay Thanh triều vua,tôi...
Họ Mạc kia tiếm ngôi thoán đoạt
Được Cao Bằng địa hạt dung thân.
Còn Chiêu Thống dòng giống vua Lê
Bị ngược đãi, đoạ đày liêu thuộc
Chết xứ người, mất vuột giang san.
Suy cho cùng thiếu vàng lo lót
Quan Thanh triều chắc mót từng li
Phúc An Khang nuốt đi báu vật
Hòa Thân kia thuộc bậc gian tham...
Nên sự thể lấy làm nuối tiếc!!!

Chiêu Thống ơi! Ông phụ lòng người
Nhất Nguyễn Huệ trí tuệ cao thâm...
Nơi cửu tuyền lương tâm có cắn?
Gặp anh hùng thở vắn hay dài???
SĨ ĐOAN