Biên niên sử lược Việt Nam

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

CHƯƠNG X : NHÀ LÊ ( 1427-1788)

1 LÊ THÁI TỔ ( 1427-1433)

Niên hiệu Thuận Thiên
Bình Định Vương muốn dồn sức mạnh
Lên ngôi vua - lòng lạnh như băng (1)
Đổi Quốc hiệu sang thành Đại Việt
Sai sứ sang tỏ việc cầu phong.

Minh chẳng chịu, ngóng trông tìm kiếm...
Bới đâu ra - khan hiếm họ Trần (!) (2)
Thêm bách quan thúc lần phong vương
Vua nhà Minh đành nương theo ý
Và từ đất hết dấy can qua
Chiếu thông thường- ba năm lệ cống.

Việc giao bang- hạt giống nhân hòa,
Việc phong thưởng phân ra văn võ:
Tỏ hiền tài không ai Nguyễn Trãi-
Khai non sông mãi mãi trường tồn!
Tin dập dồn chiến công- Lê vấn;
Phong quốc tính bao đấng anh hùng
Cùng góp sức giữ nền tự chủ.
Việc học hành xây đủ phòng ban;
Truyền nhân tài mở mang đô thị...
Đặt luật lệ sửa trị lê dân...
Phép quân điền ân cần phủ lộ...
Việc binh nhung đãi ngộ sĩ tốt...
Tạo lòng tin cốt lõi muôn dân
Vì sự nghiệp xả thân đất nước...

Vua Thái Tổ mơ ước tựu thành
Sự rành rành- anh tài trí dũng!!!

Ngồi ngôi cao -củng cố lợi quyền
Dạ nghi ngờ- ban kiền chém giết(!)
Đại công thần thân thiết cùng vua-
Trần Nguyên Hãn chào thua số mạng,
Phạm Văn Xảo cùng nạn vong thân...

Vua trị vì lê dân bá tánh
Sáu năm sau tự lánh dương trần.

***********************

LỜI BÌNH

Lúc gian nan- kề vai sát cánh...
Lúc vinh quang- lộ tánh đa nghi(!)
Đại công thần ra đi uất hận!!!
Bởi vì đâu, ông nhận ra chưa???
Ôi, khiếp thay! Bởi ưa danh lợi...
Lời gièm pha chẳng đợi tỏ tường (!)
Đáng mắng thay thói thường đen bạc
Mắng tiểu nhân muốn đạt ý mình
Gieo bất bình, mắng luôn Thái Tổ-
Một vị vua khuyết chỗ anh minh!
( Lời tác giả)
2. LÊ THÁI TÔNG ( 1434-1442)
Niên hiệu:
-Thiệu Bình (1434-1439).
- Đại Bảo ( 1439-1442).

Vua Thái Tông lên ngồi ngôi cao
Mọi quyền hành đành trao Lê Sát (1)-
Kẻ ít học- bọc mác công to
Hay cậy quyền chẳng lo bá tánh
Giết triều thần, chặt cánh bất tuân...
Vua Thái Tông khó ưng lấy bụng
Vài năm sau biết dụng trí tài
Thâu quyền bính lọai ngay Lê Sát.
Nhưng ít tuổi buổi đầu sự nghiệp
Thiếu phò tá- há dễ nào hay (!)
Nên đắm say tửu sắc đêm ngày
Gây lắm điều tiếng tai dai dẳn.

Thời Thái Tông, hạn hán mấy năm;
Cơn lũ lụt cuốn băm mùa màng
Dân đói khổ giặc càn nổi loạn...
Vua thân chinh, tuyển chọn hiền tài
Vỗ dân yên vững chải sơn hà.
Mối giao bang quả là thuận lợi
Từ Tiêm La, Chân Thành,Ai Lao
Luôn tiến cống chẳng xao quên lãng.
Việc học hành mở rộng nhân gian
Năm nhâm tuất, lệ ban khoa cử (2)
Lấy người tài khắc chữ ghi danh
Nơi Văn miếu Sử xanh bất diệt...
Cùng năm ấy, duyệt binh Chí Linh (3)
Thăm Nguyễn Trãi- bậc đại công thần
Ẩn Côn Sơn lánh trần ô uế.
Thấy người hầu tuyệt thế giai nhân(4)
Bắt theo mình chẳng cân hơn thiệt
Đến Gia Định sự việc bất thường (5)
Vua băng hà chẳng tường chân tướng
Bọn gian thần định hướng đồng mưu...
Bắt Nguyễn Trãi tru di ba họ.

******************

LỜI BÌNH

Nơi Kinh thành thiếu người hầu hạ???
Nơi thâm sơn gái lạ bắt đi???
Luận tuổi tác cũng dì ngang mẹ
Sao biến mình thành kẻ thất phu???
Chết bất tử- tru di ba họ
Rõ căn nguyên -Thị Lộ hay chăng???
Lòng đố kị nói năng hàm hồ(!)
Lũ xu nịnh- đáy mồ hối chưa???
Mãi thiên thu chẳng ưa- nguyền rủa...

Thương anh tài suốt thủa nằm gai
Cùng Thái Tổ sáng khai sơn hà
Thác oan uổng quả là nuối tiếc!!!
Nguyễn Trãi ơi ! Ông biết cho chăng?
Khi đọc đến lệ lăn đôi má
Khóc thói đời thật quá khắc khe(!)
Hại công thần bởi nghe xu nịnh.
Nơi thanh tịnh đuổi cùng diệt tận...
Thương Thị Lộ nuốt hận ra đi.
Ông yên nghỉ- Sử ghi muôn thuở
Tài đức Ông nẩy nở thanh bình.
Thế hệ sau giữ tình thắm thiết
Thắp nén hương da diết cõi lòng!!!
SĨ ĐOAN

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

3.LÊ NHÂN TÔNG ( 1443-1459)
Niên hiệu:
- Đại hòa (1443-1453)
- Dien Ninh (1454-1459)

Bước ngai vàng- Thái Tử Băng Cơ(1)
Hoàng Thái Hậu tậu quyền nhiếp chính
Trong- đổi thay bộ luật tư điền(2)
Đào nên sông tiện đường vận tải(3).
Ngoài- kinh hải vua tôi Chiêm Thành (4).

Năm bính ngọ, đoạt giành Đồ Bàn (5)
Bắt cả vua, phi tần về nước (6).
Năm mậu thìn, Bồn Man gia nhập (7)
Cõi sơn hà nới rộng ra thêm
Nhưng Thái Hậu thích đệm gièm pha
Giết tướng tài gây ra oán hận.
Năm mậu thìn, Nhân Tông thân chính (8)
Ngài truy phong công thần nghĩa khí (9)
Tìm cháu con bất lý thế nào
Trao bổng lộc dạt dào bù đắp.

Vua ban lệnh chấp Sử nước nhà (10)
Từ Thái Tông đời Trần thuở trước
Đến thuộc Minh chẳng tước đoạn nào.
Thêm tiền tuế bổng quan văn võ...
Vua Nhân Tông tỏ rõ đức hiền
Nhưng tiếc thay tiền duyên ngắn ngủi
Năm kỉ mão, hận tủi ra đi (11)
Bởi Nghi Dân đoạt giàng ngôi vị (12)
(Giết Nhân Tông cùng Hoàng Thái Hậu )(13)
Tự xưng vua- xin Tàu cầu phong.

... Nghe xu nịnh tranh quyền đoạt lợi
Giết cựu thần chẳng đợi trắng đen
Khiến lòng người một phen trỗi sóng
Đóng cửa thành bắt giết Nghi Dân.(14)

Sau tám tháng ra thân thiên cổ
Mộng đế vương sụp đổ từ đây.

*********************

LỜI BÌNH

Hoàng Thái hậu buông rèm nhiếp chính
Vững non sông yên thịnh dân lành
Bởi bên Bà sẳn dành hiền sĩ
Đại công thần bền bỉ kiên trung
Phò vua trẻ phục hưng cơ nghiệp
Nới giang san đánh dẹp láng giềng...
Công đức ấy lẻ nào phủ nhận?
Giết trung thần để hận thiên thu!
Bài học trước chưa tu chỉnh sửa?
Hoàng Hậu ơi! Nghiêng ngửa từ đây
Hậu qủa nầy bây giờ Bà gánh
Lụy Nhân Tông bị đánh tơi bời
Mất sự nghiệp đang thời phơi phới.
Nhơ sử xanh cho tới bao giờ???
SĨ ĐOAN
.........................................

4. LÊ THÁNH TÔNG (1460-1497)
Niên hiệu:
- Quang Thuận (1460-1469)
- Hồng Đức ( 1470-1497)
Loại Nghi Dân đón rước Tư Thanh (1)
Con Thái Tông lập thành Thánh Tông.
Ngài lên ngôi sắc phong quan tước...
Giải nỗi oan- Nguyễn Trãi đại thần (2),
Lời ân cần tìm, gọi cháu con:
Khắp đồng bằng, núi non hiểm trở...
Ở phương nao mau chóng quay về
Nhận ruộng đất phụng thờ tổ tiên,
Cho phục tính giữ nguyên tên họ.(3)

Việc cai trị theo lối nhà Trần,
Lập quan chế lễ nghi bên Tàu,
Chia đất nước ra thành tá đạo (4)
Trong mỗi đạo đặt quan Ngự Sử (5)
Để trông coi khỏi sự nhiễu nhương.
Sau lấy Quảng Nam đất Chiêm Thành
Phân cân định đoạt mười ba xứ (6).
Nơi yếu hiểm đặt Kinh Lược Sứ
Phòng canh giữ vỗ yên bá tánh.

Việc thu thuế đúng người đúng tội
Lập sổ hộ sáu năm một kỳ.
Việc canh nông xem trọng hàng đầu
Khuyến cáo dân trồng dâu, cấy lúa...
Khai khẩn hoang mở mang đất ruộng
Chuộng đồn điền giúp dân no ấm.
Lập tế sinh nuôi nấn người đau
Sao chế thuốc chữa bệnh dịch mùa...
Sửa phong tục cho vừa luật lệ,
Giảm tệ nạn hao tiền, tốn sức...
Ngài định ra các mức noi theo (7)
Điều tốt đẹp gieo trồng tư tưởng
Bắt nhân dân hưởng ứng nhiệt thành
Tạo cuộc sống yên lành trăm họ.
Cho dò xét địa hạt nước nhà
Vẽ sơ đồ sót rà hệ thống
Trử lâu dài- nền móng nước non.
Sai Sĩ Liên biên soạn Sử ký...

Việc văn học xử lý phép thi
Thi Hương, thi Hội chọn nhân tài,
Phép thi Đình Ngài hay làm chủ
Ai đủ tài- xướng danh tiến sĩ
Cho vinh quy hoan hỉ về làng,
Tạo dễ dàng nơi ăn chốn ở
Bao học viên muốn trở nên danh.
Lập Bí Thư để dành chứa sách: (9)
Lập Tao Đàn xướng họa thơ ca (10)...
Khắp nước non dân ta kính phục
Vị Quân Vược tột bực trí tài.
Ngài cho soạn bộ luật Hồng Đức (11)
Tự làm ra Thân Chinh Ký Sự.
Việc võ bị- dự liệu chu toàn
Luyện sĩ tốt, giảng tập trận đồ
Cứ ba năm thi võ một lần
Tuyển nhân tài hữu dụng non sông

Năm canh thìn, vua Chiêm trở chứng (12)
Viện nhà Minh muốn bứng Lê triều
Phá Hóa Châu- u mê chìm đắm...
Vua Thánh Tông nhắm điều hơn thiệt:
Sai sang Tàu tỏ việc nguồn cơn...
Tự thống lĩnh hơn hai mươi vạn
Đến Thuận Hóa gạn lọc khơi trong
Dò hư thực để không nuối tiếc
Vẽ địa đồ mải miết đất Chiêm
Tiến binh lên đánh chiếm Thị Nại (13)
Vây Đồ Bàn bắt vua tại trận
Tướng Chiêm Thành chạy đến Phang Lung (14)
Sai tiến cống, cúi lưng xưng thần.

Vua Thánh Tông muốn dần chính sự
Tự phân Chiêm thành ba thế lực (15).
Em Trà Tòan một mực trốn chui (16)
Sai người sang khui việc nhà Minh
Xin cầu phong kết tình hòa hiếu.
Vua Thánh Tông ban chiếu bắt về (17)
Tránh bộn bề thế sự mai sau.
Vua nhà Minh bảo trao trả đất (18)
Nhưng Lê triều cũng bất tuân theo.

Chiến công qua lẫy lừng sông núi
Nước láng giềng phải cúi phục tùng
Mang cống phẩm ùng ùng dâng hiến.
...

Năm kỉ hợi, Bồn Man tạo phản (19)
Xui Lão Qua nhập đảng công thành (20)
Phá miền tây đọat giành địa giới
(Muốn can qua cày xới quê hương...)
Quan quân ta lên đường chống giữ
Chia năm đạo khởi từ Nghệ An (21)
Sang Thanh Hóa đuổi rượt Lão Qua
Sông Kim Sa- chứng nhân lịch sử (22)
Quân An Nam giữ vững sơn hà.
Xứ Bồn Man tưởng là diệu kế (23)
Chia quan binh dựa thế núi rừng...
Vua Thánh Tông bừng bừng xuất trận
Đến Phù Liệt đón nhận tin vui
Ngài trở về sai tướng đánh sang (24)
Giết Cầm Công- Bồn Man qui thuận
Vua Thánh Tông trọng dụng Cầm Đông(25)
Trông coi xứ- đặt trị như xưa.

Đối với Tàu chẳng ưa gì mấy
Giữ biên cương phòng dấy can qua
Mỗi tấc đất cũng là công sức
Do tài đức Thái Tổ vun nên
Thêm thanh thế vang rền bốn bể.
Vua nhà Minh vị nể bội phần
Nên giao thiệp muôn lần hòa hiếu.
Nhờ Thái Tổ cố níu sơn hà
Nhờ Thánh Tông đơm hoa sắc thắm
Đưa nhân dân thoát đắm nông nô
Nở thanh bình điểm tô non sông!
Công đức ấy đời đời ghi tạc
In tận lòng - tóc bạc răng long...
Vua Thánh Tông- ngót bốn mươi năm
Trị lê dân như rằm tỏa sáng
Bay về trời chẳng nán trần gian!
........................................

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

5. LÊ HIẾN TÔNG
Niên hiệu : Cảnh Thịnh ( 1497-1504)

Con- Lê Tăng đăng cơ nghiệp đế (1)
Quốc sơn hà chẳng thế đổi thay
Ngài thẳng ngay mộ tài mến đức
tánh thông minh nhất mực ôn hòa
Tiếp tiền nhân đơm hoa kết quả
chăn dắt dân trĩu cả bờ vai.

trớ trêu thay bảy niên trị vì
Ngài thác đi người người nuối tiếc.
-------------------------------

6. LÊ TÚC TÔNG ( 1504)
Niên hiệu: Thái Trinh.

7. LÊ UY MỤC ( 1504- 1509)
Niên hiệu: Đoan khánh.

Thái tử Thuần da diết nhớ thương (1)
Lên ngôi vua như dường sức yếu
Sáu tháng sau đành kiếu dương trần.
Lập người anh tức là Uy Mục (2)
Vừa lên ngôi bổng vụt bạo tàn
Giết Tổ Mẫu chẳng màng nhân nghĩa (3)
Giết triều thần tự tỉa cánh vây (4)
Say tửu sắc, cậy quyền sinh sát
Gieo kinh hoàng lấn át lòng dân.
Yêu ngọai đạo ân cần tuyển chọn (5)
Phong túc vệ- tự dọn mồ chôn,
Hà hiếp dân, công thần đánh đuổi...
Quan bôn đào thời buổi nhiễu nhương.
Năm kỷ tị, tan sương nhã nắng(6)
Giản Công Tu đại thắng thay ngôi (7)
Bắt Hòang hậu định tội cùng vua.
-----------------------------------

LỜI BÌNH

Tự biết mình bất tài kém đức
Thua người em- sinh uất thù dai.
Được lên ngôi bức hại công thần
thỏa ích kỉ bất cần luân lý...
Bậc đế vương tỏ ý khinh nhờn
Khiến dân tộc oán hờn muôn thuở
Khiến mình rồng hết chỗ dung thân
Thà thác sớm cho dân bớt khổ.
( Sĩ Đoan)

------------------------------
8. LÊ CHIÊU TÔNG ( 1516-1526)
Niên hiệu: Quang Thuận

9.LÊ CUNG HOÀNG ( 1522- 1527)
Niên hiệu: Thống Nguyên

Hội đình thần lập vua - Quang Trị (1)
Võ Tá Hầu đề nghị nên- Ỷ (2)
Trịnh Suy Sản phật ý chém ngay
Cả đình thần không ai bênh vực
... Đưa Quang Trị giành giực ngai vua
Ba hôm sau bị vùa Tây Kinh.
Ai liều lĩnh khinh khi quốc pháp?
Ai ra tay nuốt táp con cờ?
Trinh duy Sản đâu ngờ Duy Đại.
Vài ngày sau tai hại phủ đầu
Vua Quang Trị ngậm sầu chín suối.

Triều đình Lê vào buổi rối ren
Nguyễn Hoàng Dụ một phen trút hận
Dồn Kinh thành vào trận hỏa thiêu
Bắt thủ tiêu quan Vũ Như Tô
Người thúc vô xây Cửu Trùng Đài
Chuyên hằng ngày áp bức lê dân...

Bọn Duy Sản ân cần đón rước
Ỷ- lên ngôi tức là Chiêu Tông
Nhưng Kinh thành đã không còn nữa
Vào Tây Kinh tu sửa thành trì...

Giặc Trần Cao gan lì quậy phá
Chiếm Kinh đô tranh bá đồ vương.

Về Tây Kinh Chiêu Tông truyền hịch
Hội quan binh đánh địch Trần Cao
Phân mọi ngả vây bao nghịch tặc (3)
Chúng bỏ thành chạy tạt Lạng Nguyên.

Triều đình tuyên về lại Đông Kinh
Sai Duy Sản mang binh đuổi đánh...
Tánh khinh khi mất đi mạng sống.
Giặc trở về trú đóng Bồ Đề.

Vua Chiêu Tông cận kề chiến sự
Sai Trần Chân dự bị đủ đầy
Đánh tập hậu tan bầy giặc cỏ.
Trần Cao bỏ lui về Lạng Nguyên
Truyền ngôi con xuống tóc đi tu.

Giặc tan rã các quan đối nghịch
Nguyễn Hoằng Dụ thù địch Trịnh Tuy
Chia hai phe tùy nghi chém giết...
Vua can ngăn chẳng thiết ngó ngàn.
Trịnh Duy Đại mưu càn phản loạn (4)
Lật ngai vua- cả bọn rơi đầu.

Bọn Dụ- Tuy bắc cầu chiến sự
Nhơ sử xanh bởi tự chính mình!
Tướng Trần Chân hữu tình Trịnh Tuy
Đánh Hoằng Dụ binh suy tướng trốn
Chạy Thanh Hóa chỉnh đốn quân binh.

Mạc Đăng Dung nhận lịnh lên đường
Đánh Hoằng Dụ rõ tường chân lý
Vừa đến nơi tự ý quay về
Bởi nhận thư- đôi bề mưu loạn
Nương tựa nhau đợi chọn thời cơ...

Tướng Trần Chân ngọn cờ bách thắng
Trụ non sông nhã nắng muôn dân
Giật chướng ngại tay chân nghịch tặc
Nên gian thần sắp đặt mưu sâu...

Vua biết đâu sóng ngầm sôi động
Thay đổi triều thỏa mộng bấy lâu.
Giết Trần Chân - lo âu giải tỏa (5)
Tự chôn mình chẳng rõ trắng đen
Chuốc ố hoen thiên thu bất sạch
vạch sẳn đường nghịch tặc ngoi lên.

Tin Trần Chân về miền cực lạc
Bộ tướng ngài ồ ạt tấn công (6)
Phá Kinh Thành- Chiêu Tông lẩn tránh
Lánh Gia Lâm tính mạng khó tồn
Vời Hoằng Dụ binh dồn đánh giặc.
Ông không ra bỏ mặc đứng nhìn.
3. ...Đứt cội rễ tình hình bất lợi
Cho người sang mời Mạc Đăng Dung.
Mọi quyền hành bổng chun tay Mạc
Ông rước vua đóng hạt Bồ Đề
Dụ- Nhạc- Kính trở về dưới trướng
Nhưng bọn chúng đòi nướng nịnh thần (7)
Bởi tiểu nhân Trần Chân mới chết.
Vua ưng theo giết hết chẳng chừa
Nhưng Kính- Nhạc vẫn chưa giãi giáp.
Mạc Đăng Dung đành đáp Bảo Châu (8)
Tình thế ngặt tìm đâu binh tướng
Thêm Tuy- Sư bành trướng mưu đồ
Thông Nhạc- Kính bày trò đổi chủ
Lập Lê Do trấn thủ Từ Liêm.

Vua gọi Dụ xóa hiềm khích cũ
Đưa quân về giết lũ loạn thần
Dụ xuôi theo xuất trận tiên phong
Bị đại bại đành vong Thanh Hóa.

Mạc Đăng Dung đâu há buông tay
Luyện sĩ tốt trừ ngay Lê Do
Dẹp Tuy, Sư- công to vang dội
Hàng phục Kính cùng đội đất trời...
Kể từ đó đổi dời thế sự
Mọi quyền hành ngày tự lớn thêm
Ra vào cung tiếm nghi thiên tử
Ai chống đối hành xử tạo tàn
Giết tất cả chẳng màng luân lý
Dọn sạch đường tỏ ý soán ngôi...
Quan yếu vía, bề tôi bất lực
Thấy Dung mạnh nhất mực nương theo.

Vua Chiêu Tông như leo phải cọp
Rời khỏi lưng ắt đợp nát thây.
Biết sự thể vẫn bày mưu kế
Ngầm nội thần khống chế Đặng Dung (9)
Tung thuộc hạ vào tận Tây Kinh
Vời Trịnh Tuy mang binh ngoại ứng.
Đúng canh hai vua bay Sơn Tây
Sắp quân mã ra tay dẹp Mạc.
Sáng hôm sau Duy Nhạc đuổi theo
Đến Thạch Thất gãy chèo nát mái (10)
Bởi vì đâu gặt hái đau thương
Về chín suối tỏ tường thế sự.

Mạc Đăng Dung chẳng để thiếu vua
Cùng quan triều a dua kiến lập
Em Chiêu Tông thành vua Cung Hoàng
Cải niên hiệu dễ dàng -Thống Nguyên
Rời khỏi Kinh về miền Gia Phúc.(11)

Vua Chiêu Tông chạy hút Sơn Tây
Lắm hào kiệt về đây giúp rập
Vua trí kém chẳng lập tích gì
Tin hoạn quan- ly tan chư tướng.
Vời Trịnh Tuy- chẳng nương theo ý
Ba bốn lần mới lý đến vua
Cùng thuộc hạ xua quân cứu giúp...

Vua Chiêu Tông núp bóng Trịnh Tuy
Tài đức mọn nghe suy diễn bậy
Giết Bá Kỷ chẳng nghĩ công Tuy (12)
Ông tức giận bắt đi Thanh Hóa.(13)

Năm giáp thân, há dễ yên thân (14)
Mạc Đăng Dung bất thần tốc chiến
Trịnh Tuy thua hồn biến hư vô (15)
Bắt Chiêu Tông về ở Đông Hà (16)
Cho người giết loại ra đối thủ.
Năm đinh hợi, hội đủ thời cơ (17)
Bắt quan Lê thảo chiếu truyền ngôi. (18)

Lôi Cung Hoàng và Hoàng Thái hậu
Xuống suối vàng bầu bạn Diêm Vương.

Các triều thần rõ tường chân tướng
Người phỉ nhổ, người hướng nghiêng mực
Đập mặt Dung bênh vực Lê triều
Người tự vẩn trọn điều tôi trung
Người xoay lưng ngoảnh nhìn Lam Sơn
Lạy Thái Tổ- chết hơn sống nhục!
Bao hiền sĩ nhất mực trung can
Thác theo vua chẳng màng thế tục!!!
--------------------------------------

LỜI BÌNH

Vận nước nghiêng ai khiêng trái đất?
Phò giúp vua- chào thua số phận.
Bởi vì đâu lận đận gian nan?
Bởi xu nịnh muốn vịnh chức cao
Bởi ương hèn ố hoen sử sách...
Nơi suối vàng phân tách ra chưa???( Sĩ Đoan)

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

B. THỜI KÌ PHÂN TRANH ( 1533-1788)

I. NAM TRIỀU- BẮC TRIỀU ( 1527- 1592)

1. NHÀ MẠC:
a- Chính trị:

Mạc Đăng Dung Giành giựt ngôi vua
Đặt niên hiệu thích ưa- Minh Đức
Rồi ra sức thu phục nhân tâm:
Phong tặng quan trầm mình tuẫn tiết
( Vì nhà Lê chẳng tiếc hy sinh);
Dụng chân tình con cháu cựu thần;
Phong quan tước ân cần chiêu dụ;
Mọi công việc hội tụ phép Lê...
Nhưng số người ghét, chê họ Mạc
Vào lâm sơn quyết gạt sự đời
Hay di dời ngoại quốc tha hương
Hoặc đổi họ khỏi vương thời đại
Số nhẩn nại âm thầm tạo lực (1)
Số chụp giựt nổi lên chống phá (2)
Bị Đặng Dung há để yên thân-
Vây, chặn bắt tay chân ngã ngũ...

Mạc Đăng Dung ngự đủ ba năm
Nhường ngôi con làm Thái Thượng Hoàng.
Năm canh thìn, lập đàn cúng bái (3)
Mạc Đăng Doanh hăng hái lên ngôi
Đổi niên hiệu ra thành Đại Chính
Nhưng quyền hành nằm dính tay Dung.
Năm canh tý chẳng cùng quốc sự (4)
Về âm ty tình tự Diêm Vương.
Con - Phúc Hải thẳng đường tiếp bước
Ngồi ngai vua đổi hiệu Quảng Hòa (5)
Năm bính ngọ bỏ ra thiên cổ (6)
Con - Phúc Nguyên thế chỗ ngôi cao
Hiệu Vĩnh Định chẳng xao quốc sự
Năm canh dậu cũng tự thác đi (7)
Con- Mậu Hợp thay quyền kế vị
Ba mươi năm cũng bị bêu đầu (8).
Nhờ nhà Minh bắt cầu nối nhịp
Giữ Cao Bằng hết dịp tranh đua.
..............................................

b. Giao thiệp nhà Minh:

Quan Lê triều phân bua vua Minh
Xin viện binh khôi phục sơn hà.
Vua nhà Minh tỏ ra ưng thuận
Mượn dịp này chiếm quận châu ta
Sai tra xét thực hư thế nào
Về tâu rõ mới vào cứu ứng.
Năm đinh dậu sang bứng Đăng Dung(9)
Đóng Nam Quan dùng hịch phủ đầu:
Bắt họ Mạc- đặng cầu tước lộc.
Lại đưa thư mật ước Đăng Dung:
Nộp sổ bộ đang dùng trong nước,
Tự trói mình tạ trước Minh triều
Nếu biết điều tha cho tội tử (!).

Mạc Đăng Dung quá ư sợ chết
Sai sứ sang lết thết xin hàng.

Năm canh tý chẳng màng tủi nhục (11)
Giục các quan cùng mình tự trói
Sang Nam Quan quỳ gối ngoại bang
Nộp sổ sách cắt dâng năm động (12)
Hối lộ thêm vàng rồng bạc nén.
Quan nhà Minh còn kén chọn gì (?)
Tâu Minh triều phong quan nhị phẩm (13)
---------------------------------

LỜI BÌNH

Mạc Đăng Dung! Ông nhẫm ra chưa???
Định bắt chước người xưa Trần, Hồ?
Dựng cơ đồ thoát đoạt triều Lê?
Tài đức kém, u mê danh vị
Để muôn đời dị nghị trắng đen
Để muôn đời ố hoen sử sách !
(Sĩ Đoan)

2. NHÀ HẬU LÊ ( NAM TRIỀU)

a. Chính trị:

1- LÊ TRANG TÔNG ( 1533-1548)

Niên hiệu Nguyên Hòa.

Dung thoát đoạt - cựu thần lẩn tránh
Con Hoằng Dụ sang lánh Ai Lao(1)
Được Xạ Đẩu cho bao ăn ở (2).
Đất Sầm Châu nẩy nở chí tài (3)
Ông Nguyễn Kim tính ngay phục hận
Giục người tìm con cháu Lê Triều.
Năm quí tị thỏa điều mơ ước (4)
Con Chiêu Tông nhấc bước lên ngai (5)
Người không ai đó là Duy Ninh (6)
Tức Trang Tông niên hiệu Nguyên Hòa.

Nơi Quảng Hóa có chàng Trịnh Kiểm
Một tướng tài- Nguyễn Kim chọn rể
Gả Bảo Ngọc cùng để phò Lê
Dứt nhà Mạc thu về giang san
Trú Sầm Châu chẳng màng gian khổ
Chiêu tập binh đánh đổ loạn thần.
Năm canh tý đánh lần Nghệ An (7)
Năm nhâm dần Trang Tông xuất trận (8)
Năm quí mão thu nhận Tây Đô (9)
Dương Chấp Nhất bị vô hiệu hóa (10)
Hàng Trang Tông- gian trá lọc lừa.
Năm ất tỵ vừa đến Yên Mô
Nguyễn Kim mất nhầm vô chất độc
Do Chất Nhất đầu độc anh tài.
Kim giao quyền vào tay Trịnh Kiểm.

Trịnh trở về trấn hiểm Thanh Hóa
Lập hành điện vời vua ngự giá (11)
Luyện tập binh lấp đá vá trời,
Chiêu hào kiệt đổi đời thế sự
Tích trử lương dự bị đủ đầy...
Chờ thời cơ vung tay lật Mạc
Giúp Lê Triều thỏa đạt ước mơ
Xóa mây mờ rạng tỏ lối đi (12).
Bao danh sĩ lần lượt qui về
Giúp Trịnh Kiểm mọi bề cặn kẽ.

Giang san nay đã mẻ thành đôi
Từ Thanh Hóa dạt trôi trở vào
Thuộc Nam triều nhà Lê cai quản
Đất trở ra thuộc đảng Đăng Dung.

Năm mậu thân Trang Tông băng hà (13)
Truyền ngôi con tức là Trung Tông.
...............................................
2.LÊ TRUNG TÔNG ( 1548-1556)
Niên hiệu: Thuận Bình.

Ngài lên ngôi tình hình yên ổn
Tám niên sau lánh chốn dương trần.
Không con cháu tìm lần đâu ra?
Nối triều Lê quả là khan hiếm.

Tiếm ngôi vua- Trịnh Kiểm bâng khuâng!!!
... Nguyễn Bỉnh Khiêm chỉ điểm đôi điều (1)
Chìu thiên hạ dõi tìm con cháu...
Lập Duy Bang- ngôi báu sẳn dành (2).
.................................................. .

3.LÊ ANH TÔNG ( 1556-1573)

Niên hiệu :
+ Thiên Hữu ( 1557)
+ Chính Trị (1557- 1571)
+ Hồng Phúc ( 1572- 1573)

Giang san xẻ phân đôi triều đại
Kình chống nhau tai hại nước nhà!

Mạc xông pha mười phen thất bại
Trịnh sáu lần cũng lại lui binh.

Năm kỉ mùi, Trịnh bình mặt Bắc(1)
Chiếm châu huyện những tưởng nay mai (2)
Nào chẳng hay Kính Điển tập hậu (3)
Đánh Thuận Hoá- đầu não Lê triều
Buộc Trịnh Kiểm điều binh chống giữ (4)
Trử thêm lương bảo vệ Tây Đô.

Hai thế lực lúc vô lúc ra
Ghìm giữ nhau- thán ca dân chúng.
Năm canh ngọ lúng túng Lê triều (5)
Trịnh Kiểm mất về quyền Trịnh Cối
Em Trịnh Tùng muốn nối nghiệp cha
Mưu hai tướng vạch ra cướp quyền (6)
Liền rước vua về đồn Vạn Lại (7)
Phân chia quân đánh lại anh mình.

Nước phân đôi nồi da xáo thịt
Vừa rụt rịt Mạc tiến quân sang
Thế bất lợi Cối hàng nhà Mạc
Theo đoàn quân đánh dạt Nam triều
Băng Mã Giang dựng liều Hà Trung
Vây Trường An vua Lê đang ở (8)
Nhưng Anh Tông đã ở Đông Sơn
Phong Trịnh Tùng chức tả Thừa tướng
Nắm binh quyền xẻ nướng đối phương.
Mạc đánh mãi binh lương cạn kiệt
Bèn rút về mọi việc tạm yên.

Vua Anh Tông phong chức Trịnh Tùng (9)
Thưởng tướng sĩ chẳng chùn ý chí
Cử Khắc Khoan dùng lý chiêu dân...
Vỗ nghiệp yên hiến thân xã tắc
Chỉnh triều nghi đánh Bắc mở Nam
Thu giang san thống nhất nước nhà.
Mọi quyền hành kể ra Trịnh nắm
Vào ra cung tỏ lắm ngông cuồng
Vua lo sợ dấy luồng sóng dữ
Nhấn thuyền rồng chẳng giữ nổi thân.
Lê Cập Đệ ân cần hiến kế...
Nhưng Trịnh Tùng khống chế mưu sâu
Giết Cập Đệ vua sầu bỏ trốn
Vào Nghệ An mang bốn con theo.

Nước binh đao, dân nghèo, khố cạn
Vua bất tài tai nạn chồng lên
Bọn lộng quyền cậy trên chiến tích
Bắt nạt nhau vun ích riêng mình.

Nước vắng vua tình hình bất ổn
Rước Duy Đàm ở chốn Thuỵ Nguyên (10)
Lên ngôi vua giữ yên bá tánh
Truyền Hữu Liên đuổi đánh Anh Tông.
Vào Nghệ An cũng không thể thoát
Lẩn mía vườn đẫm toát mồ hôi...
Bọn Hữu Liên tìm lôi vua về
Đến Lôi Dương tư bề vắng vẻ
Vua Anh Tông lặng lẻ chầu trời.
Vì sao hởi ! Bởi lời sắc bén
Của Trịnh Tùng ai kén không nghe.

Chúng đưa tay lấp che tội tình
Bảo vua chết tự mình thắt cổ (!)

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

4. LÊ THẾ TÔNG ( 1573-1599)
Niên hiệu:
+ Gia Thái ( 1573-1577)
+ Quang Hưng ( 1578-1599)

Ngài Duy Đàm thế chỗ vua cha
Nhưng thực ra chính quyền Trịnh nắm.
Mười niên đầu cũng lắm chiến chinh
Nhiều sinh linh bỏ mạng sa trường.
Giữ thế thủ chặn đường yếu hiểm...
Nuôi sĩ tốt đợi điểm công thành.
Năm quí mùi phá nhanh Sơn Nam (1)
Cướp thóc, gạo chẳng tham giữ đất.
Vài ba năm đánh hất một lần
Bồi tướng sĩ lần lần lớn mạnh.

Quân nhà Mạc đắp cạnh Đại La
Ba chiến hào nên ba tầng lũy
Toan tính kỉ- bảo vệ Kinh Thành
Vừa thế dựa vừa canh quân Trịnh.

Năm tân mão Tùng lịnh tấn công (2)
Chia năm đội tiến không lùi bước (3).

Mạc Mậu Hợp mật ước ba quân (4)
Hơn mười vạn nhất tuân phá Trịnh.

Sắp xông trận Tùng lệnh tướng sĩ-
Thề đánh giặc bền bỉ kiên trung
Tung sức mạnh phục hận Lê triều...!
Tinh thần lên như diều gặp gió
Quân Mạc thua bỏ cờ, quăng trống
Chết hàng ngàn nên đống đồi cao.
Mạc Mậu Hợp nhanh mau chạy trốn
Rớt tàn quân khốn đốn sa trường...
Khí thế tăng thẳng đường xông tới
Gần Kinh Thành dựng trại xả hơi
Truyền tướng sĩ nghỉ xơi- Nguyên Đán (5).
Sang nhâm thìn lập đàn cúng tế (6)
Tế đất trời , tế đấng vua Lê
Đặt điều lệ cấm ngăn binh sĩ (7)
Ai bất tuân nghiêm trị quân pháp.
Rồi tiến lên áp sát Kinh Thành...
Mạc Mậu Hợp chạy nhanh Thổ Khối
Sai chư tướng chặn lối thủ thành (8).

Ba tầng lũy tan tành mây khói
Quân tướng Mạc chẳng đoái tiếc thương
Bỏ Thăng Long tìm đường trốn chạy...
Mất Kinh Thành hỏi tại vì đâu???

Quân Trịnh thắng, không lâu rút về
( San hào lũy tư bề bằng phẳng)
Về Thanh Hóa báo tin chiến thắng
Mở tiệc mừng khao thưởng ba quân.

Mạc Mậu Hợp ung dung trở về
Vùi tửu sắc chẳng hề chỉnh đốn...
Bạc đãi tướng dồn chốn nao lòng!
(Vì bóng hồng muốn giết tướng quân) (9)
Văn Khuê biết, bất tuân thượng lệnh
Mệnh hệ nào cũng giữ vợ con
Chọn Gia Viễn tránh cơ sóng vồ (10).
Mạc Mậu Hợp sai vô đuổi bắt...
Chắc lọc kỉ Khuê hàng nhà Trịnh.

Được tướng tài bịn rịn khôn nguôi
Tùng mừng vui sai đi tiền đội
Cùng đại binh tiến vội Tràng An
Tại Thiên Phái phá tan quân Mậu (11)
Tậu chiến thuyền thu nhận Bách Niên (12)
Ra Lục Bình đến miền Thanh Oai (13)
Lên hát Giang gặp ngay Ngọc Liễn (14)
Xông trận tiền thu thuyền nghìn chiếc.

Mạc Mậu Hợp chẳng thiết bạc vàng
Bỏ Thăng Long chạy quàng Hải Dương
Trụ Kim Thành tìm đường chống cự.
Mất Kinh đô bởi tự thân mình
(Chặc vây cánh dứt tình vua tôi).

Bình mặt Bắc xa xôi vạn dặm
Nhưng hào khí bốc tận mây xanh
Trịnh truy nhanh Mậu Hợp- Kim Thành
Lấy của cải, bắt nhành liễu rũ (15)
Quan nhà Mạc lủ khủ qui hàng (16).

Mất chư tướng lòng càng tức giận
Giao chính quyền vào tận tay con (17)
tự làm tướng quyết toan sống mái...
Quân Trịnh Tùng gặt hái chiến công
Đuổi Mậu Hợp chạy rong sông nước
Bước đường cùng bỏ thuyền lên bộ
Ẩn trong chùa- bại lộ hành tung.
Văn Khoái bắt đem dụng cực hình
Ba ngày sau đầu, mình mỗi xứ (18)
Đối loạn thần phải xử thế thôi!

Mạc Kính Chỉ bề tôi nhà Mạc
Trấn Đông Triều tự lập làm vua
Đóng Thanh Lâm, nên -thua với Trịnh
Con cháu Mạc muốn vịnh vào nhau
Hơn trăm người đổi trao phò tá
Bá văn võ tụ hợp đủ đầy
Chiêu mộ sĩ bày mưu dụng kế
Chẳng bao lâu thanh thế lẫy lừng
Cả mạc Tòan đã từng Nhiếp Chính
Cũng theo về chẳng tính hơn thua.
Quan quân Trịnh chẳng xua nổi chúng
Mãi về sau mới bứng cả chùm. (20)

Về Thăng long rước vua Thế Tông
Ngự Đông Đô, mở triều, khen thưởng...

Sang niên sau hưởng ứng tranh đua
Tướng Ngọc Liễn lập vua Kính Cung
Chọn Lạng Sơn làm nơi căn bản
Nhưng không lâu cả đảng tan hàng
Hai thầy tớ lẩn đàng Long Châu
Quá u sầu Ngọc Liễn ra đi
Về chín suối kịp ghi đôi chữ
Dặn Kính Cung chớ trử hận thù
Vận mệnh xui mây mù phủ lối
Dân tội gì ôm lấy đau thương?
Nên lánh mình chớ vương danh lợi
Mà khom lưng quì đợi ngoại bang.

Trung hậu thay! Lời vàng hoen ố
Họ Mạc kia thách đố chính mình.
Nhờ nhà Minh nghĩ tình thuở trước(...)
Về Cao Bằng-mộng ước đơn sơ!
.............................................

b- Giao thiệp nhà minh:

Mất Thăng Long cơ đồ sụp đổ
Người nhà Mạc kêu khổ vua Minh:
Trịnh bề tôi tranh ngôi bá chủ
Chớ phải đâu con cháu triều lê
Dân u mê thấy mạnh theo về...
Dạ nảo nề thế sự đảo điên!

Vua nhà Minh liền sai các quan
Đến Nam Quan tra xét kĩ càng...

Lê vội vàng cử phái Bộ lên
Tiếp quan Tàu đôi bên lý giải.
Sau phái thêm hai vị hoàng thân (21),
Phùng Khắc Khoan và trăm cân bạc,
Ấn An Nam Quốc Vương triều Lê
Cho Minh đế vẹn bề phân xử.
Nhưng quan Tàu vẫn cứ làm ngơ
Đòi Thế Tông hội ở Nam Quan.

Vua phó hội- vạn quân hộ giá
Đến tận nơi- gian trá lọc lừa
Đòi cống nạp: nhân ,ấn bằng vàng
Thêm bỏ hội rõ ràng gây hấn...
Vua Thế Tông một đấng vua Nam
Nào phải đâu tham lam nịnh bợ...
Ngài trở về chẳng sợ giao tranh.

Năm đinh dậu sứ Minh mời hội (22)
Năm vạn quân chờ đợi băng ngàn...

Khi về triều lo sang tiến cống
Xin cầu phong giữ mối giao hòa.
Nhà Minh đế phong vua Thế Tông:
Đông Thống Sứ- chớ mong đòi hỏi.
Phùng Khắc Khoan chẳng khỏi chạnh lòng!
Vội dâng sớ xoay dòng tư tưởng:
Vua nước nam thụ hưởng giống nòi
Nào phải đâu lạc loài họ Mạc...
Vua nhà Minh thỏa đạt tạm thời
Sau phong Vương- nhiều lời vô ích.

Rồi từ đó như xích lại gần
Mối giao bang muôn phần hòa hiếu.

-----------------------------------

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

II. TRỊNH- NGUYỄN PHÂN TRANH

1- Họ Trịnh xưng Chúa miền Bắc.

Dứt nhà Mạc giang sơn thống nhất
Vua Thế Tông như hất sang lề
Mọi quyền hành thuộc về họ Trịnh
Vịnh công lao hà hiếp triều thần
Tự xưng Chúa bất cần ưng thuận
Ép Thế Tông bất luận thế nào
Như rót vào bổng lộc cho vua (1),
Quân túc vệ cũng vừa đủ số (2)
Việc lớn nhỏ đều do Trịnh quyết.
Chỉ khi nào thiết triều, tiếp sứ
Mới cần vua chứ chẳng ngó ngàng.
Ngày mỗi ngày Trịnh càng hống hách
Khiến đình thần tự tách phân chia...
.................................................

2- Họ Nguyễn xưng Chúa Miền Nam:

Nguyễn Kim xướng phò Lê diệt Mạc
Lấy Thanh, Nghệ để đạt ỷ giốc
Đánh Sơn Nam cố dốc sức mình
Bị hàng tướng cố tình đầu độc
Chết giữa đường thân tộc còn ai?
Giao chính quyền vào tay con rể
Hai con trai kể còn nhỏ dại
Theo trường chinh thành đại anh hùng.

Trịnh lạnh lùng giết chết Nguyễn Uông (1)
Nguyễn Hoàng sợ sai luồng Hải Dương
Hỏi Bỉnh Khiêm con đường sống sót...?
Ông bảo rằng: nhảy tót Hoành Sơn
Trụ muôn đời còn hơn uất hận.

Kim nhờ chị xin trấn phía Nam...
Năm mậu ngọ Kiểm làm việc tốt (2)
Xin Anh Tông- cho chốt thuận Hóa.
...Bảo họ hàng kể cả thuộc binh
Đưa vợ con mưu sinh lập nghiệp.
Nguyễn Hoàng khôn- bặt thiệp, nhân hòa
Kính hào kiệt như là anh em
Yêu thương dân trọng, xem huyết thống...

Năm canh ngọ, quả rồng gặp nước (3)
Dẫu mơ ước cũng khó tựu thành
Được Trịnh Kiểm sẳn dành đất sống-
Đóng Thuận Hóa cho cả Quảng Nam
Lệnh mỗi năm nộp thuế đủ đầy
Nếu trật trầy bó tay chịu tội.

Năm canh thân Kiểm vội ra đi (4)
Việc cốt ghi Cối- Tùng đấm đá
Tranh quyền hành chớ há chịu thua...
Dụng thời cơ Mạc xua quân tới
Sai Lập Bạo cày xới Nguyễn Hoàng
Giặc băng ngàn hùng hổ tấn công...
Ông giả cách dâng vàng hòa hiếu
Dùng mĩ nhân sang níu tinh thần (5)(...)
Bạo vui mừng mất dần phòng bị
Quân Nguyễn Hoàng lẻn trị vong thân.
Năm quí tỵ thống nhất non sông (6)
Dư đảng Mạc vẫn mong khôi phục
Bèn nổi dậy chụp giựt đất đai (7)
Ông Nguyễn Hoàng ra tay dẹp giặc
Tám năm trời tắm, mặc gió sương...
Giúp họ Trịnh dẹp đường dọn ngõ
Hòng xứng danh khỏi hổ đời trai.

Thế mà Trịnh thường hay ghen ghét
Sợ một ngày hò hét ba quân
Lật đỗ Trịnh tranh giành quyền bính
Nên kiềm giữ nhầm tính chi li...

Năm canh tí, há chịu phục tùng (8)
Bọn Phan Ngạn vẫy vùng Đại An
Ông Nguyễn Hoàng cũng đang muốn thóat
Giả đánh giặc nhảy tót trở về
Chốt Thuận Hóa tư bề phòng bị...

Sợ Trịnh Tùng tỏ ý nghi ngờ
Đem con thơ gả cho Trịnh Tráng 99)
Rồi sai con cán đán Quảng Nam (10)
Dựng kho tàn tích trử lương thực.
Tuy bề ngoài nhất mực thuận hòa
Nhưng bên trong tỏ ra phòng bị.
.........................................

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

III. SỰ CHIẾN TRANH

A.Họ Trịnh ở Miền Bắc

5- LÊ KÍNH TÔNG ( 1600-1616)

Niên hiệu:
+ Thân Đức ( 1600)
+ Hoằng Định ( 1601- 1616)

Năm kỉ hợi Thế Tông băng hà (1)
Lập hoàng tử tên là Duy Tân
Thân làm vua thực quyền Trịnh nắm
Lắm triều thần uất ức bất tuân.
Năm canh tý cầm quân chống lại (2)
Cửa Đại An binh lửa dậy trời!
Chúa Trịnh Tùng di dời Thanh Hóa
Rước vua theo chờ phá lọan thần.

Thăng Long trống muôn phần thuận lợi
Đợi chờ chi họ Mạc thu thành
Chúng hoành hành… tôn Bùi- Quốc mẫu (3)
Đón Kính Cung bôn tẩu trở về (4).

Bọn nổi lọan chẳng hề thuận thảo
Sanh nghi ngờ lật đảo lẩn nhau
Ngô Đình Hàm đổi trao họ Mạc
Xin gia nhập để đạt ỷ giốc.

Chúa Trịnh Tùng muốn dốc toàn quân
Lấy Thăng Long phá tan nhà Mạc
Ngại Nguyễn Hoàng đóng hạt Thuận Hóa
Bèn sai quan ủy dụ Nguyễn Hoàng
Đem thủy bộ lên đàng ra Bắc...
Đánh Đông Đô bắt giết Bùi thị
Mạc Kính cung sách bị băng ngàn
Cùng tàn quân cắm chốt kim Thành (5)
Sau đại bại đành vong Cao Bằng.

Chiếm Thăng Long nhọc nhằn gian khó
Chúa Trịnh Tùng nào có thua ai!
Sai chư tướng tiễu trừ phản loạn
Sai bá quan rước đón Kính Tông.

Kể từ nay giặc không khuấy phá
Chúa Trịnh Tùng ngày quá kiêu căng(!)
Vua uất ức quyền năng chẳng có
Biết dựa ai dẹp bỏ lộng thần(?)
Nhân họ Trịnh hai con bất hòa
Em Trịnh Xuân tỏ ra bất phục
Ganh quyền anh- vua giục giết Tùng
Mưu kế lộ vô cùng thương xót
Lê Kính Cung phút chót lâm chung
Bị thắt cổ bởi Tùng bức hại
Còn Trịnh Xuân thì lại ung dung
Chỉ mấy tháng tạm chung nhà đá.
.................................................. .....

6.LÊ THẦN TÔNG ( 1619- 1648)- LẦN 1

Niên hiệu: Vĩnh Tộ.

Lập hoàng tử Duy Kỳ lên ngôi
Năm quí hợi Tùng hội bá quan
Giao chính quyền vào con Trịnh Tráng
Còn Trịnh Xuân cán đán phó thôi.

Xuân bất mản châm ngòi binh lửa
Đốt Kinh Thành nghiêng ngữa triều cương
Tùng thấy biến tìm đường bôn tẩu
Trú Hoàng Mai tại nhà Trịnh Đỗ
Dổ Trịnh Xuân rồi bắt giết đi
Được ít hôm cũng đi chầu tổ (1)

Lên nghiệp Chúa dời chỗ an toàn
Vào Thanh Hóa bởi còn đảng Xuân.
Vua cho Tráng cầm quân thủy bộ (2)
Đủ binh quyền phát lộ hào quang.

Mạc Kính Khoan thấy Trịnh bất hòa
Tự xưng vương dời ra Thổ Khối (3)
Chẳng bao lâu tức tối lui về
Bởi Trịnh Tráng ba bề đánh đuổi.

Yên Đông Đô rong ruỗi trở vào
Đón vua ra ngự trào ban thưởng
Với chiến công những tưởng riêng mình(!)
Lấn triều thần Tráng xưng Nguyên Súy (4).
Năm ất sửu kí thác Trịnh Kiều (5)
Lên Cao Bằng tiễu trừ đảng Mạc
Bắt Kính Cung tội phạt rơi đầu.
Mạc Kính Khoan sang Tàu ẩn náo
Rồi sai người dâng cáo qui hàng
Được triều đình thưởng phong Thái úy
Giữ cao Bằng thụ lý bề tôi
Nộp cống phẩm như thời thuở trước.
………………………………………..

B. Họ Nguyễn ở miền Nam:

Về Thuận Hóa Nguyễn Hoàng phòng bị
Trị lê dân đức độ nhân hòa.
Năm quí sửu sắp ra thiên cổ (1)
Ngài dặn con: đây chỗ trời ban
Dành anh hùng lập an cơ nghiệp
Biết bao dung lịch thiệp ôn hòa
Yêu thương dân như hoa chớm nỏ
Đở hiền tài như gió mùa xuân
Cưng tướng sĩ như tay với chân
Gầy cơ nghiệp trên nhân lễ nghĩa…
Nguyễn Phúc Nguyên thấm thía từng lời
Tự tâm khảm chẳng dời thay đổi.

Nơi đế kinh tin bay về phủ
Chúa Tùng mất hội đủ bá quan
Chúa phúc Nguyên chẳng màng phúng điếu
Định dịp này chiếu tướng bắt xe
Nhưng cập rập ngại e chưa tiện
Bèn sai người đại diện viếng tang
Trước hỏi han- trọng nghĩa hôn nhân
Sau dò xét ân tình Trịnh Tráng…!

Chúa Phúc Nguyên mẫn cán nước nhà
Bao hiền sĩ đều ra phò trợ
Như Hữu dật văn võ kiêm toàn
Còn Duy Từ tinh thông binh lược
Hay Hữu Tiến trội vượt- binhthư
Cùng Chúa Nguyễn bày mưu định kế
Xây đồn lũy dựa thế núi rừng
Luyện tập quân theo từng biên đội…
Khi thành lũy hội đủ vững vàng
Binh tướng mạnh mới lần ra mặt
Đặt kế mưa chiếm nam Bố Chính
Dùng kế dựa thôn tính về sau
Rồi từ đó gây bao tác hại…

Đánh nhau lần 1:

Năm đinh mão tại Tàu binh biến (1)
Nơi Cao Bằng- Mạc tiến ra hàng.
Trịnh giã vua hội bàn thu thuế…
Kế đưa sắc tận tay chúa Sãi (2):
Phải cho con về chầu nhanh chóng
Nộp voi, thuyền tiến cống nhà Minh (3)

Sãi bất tuân mệnh lệnh yêu cầu
Phòng yếu hiểm bắt đầu tác chiến…

Trịnh sai tướng tiến đóng Hà Trung (4)
Rước vua Lê cùng chung đánh trận…

Bận trăm công cũng không dám trễ
Để cho cháu cùng Nguyễn Hữu Dật (5)
Mang binh mã đánh bật kẻ thù
Dùng kế sách rối mù địch thủ:
Rằng ngoài Bắc có lũ loạn thần
Sắp nổi dậy tranh giành địa giới…

Trịnh hay tin chẳng bới đúng sai
Bèn truyền lệnh rút ngay về Bắc.

Đánh nhau lần 2:

Năm canh ngọ, mang sắc trả vua (6)
Xua quân chiếm bờ nam Linh Giang.
Năm quí dậu, dạ càng thêm tức (7)
Con chúa Sãi định bức ra riêng (8)
Hắn tên Ánh chẳng kiêng trời đất
Hất đỗ cha đoạt lấy binh quyền.
Hắn trao thư thông liền họ Trịnh,
Làm nội ứng- hiệu lịnh tiếng súng.

Ánh lúng túng- xin trấn Quảng Bình (9)
Chúa không cho bởi tình ngờ vực.

Trịnh nhận tin nhất mực vui mừng
Mang đại bing chẳng ngừng rong ruỗi
Vào trong Nam đánh đuổi giặc thù
Cửa Nhật Lệ- lều, dù hạ trại (10)
Hơn mười ngày nhưng lại bặt tin
Sinh lười biến buông lơi phòng bị.

Chúa Nguyễn sai hai vị tướng tài(11)
Đánh trận đầu rã ngay hàng ngũ.
Trịnh Tráng thua ủ rũ lui về
Dạ nảo nề bao nỗi chua ê…

Đánh nhau lần 3:

Năm ất hợi, bộn bề quốc tang (12)
Nguyễn Phúc Lan nối đời nghiệp Chúa (13)
Nhưng tên Ánh quyết múa thương trường
Gây nội chiến xem thường quân pháp…
Nguyễn Phúc Khuê báo đáp sơn hà
Sai quân đánh- Ánh là tù binh.
Đặt đất nước lên tình cao cả
Đành giết đi bởi đã loạn thần.

Trịnh thấy Nguyễn bất phân nhịn nhục
Bèn sai tướng giành giựt Bố Chính
Đóng Nhật Lệ toan tính mưu sâu…
Năm quí tị, nối cầu chiến sự (14)
Tự rước vua, xua lấy đại binh
Vào Bố Chính định bề áp đảo
Nhưng chẳng may mộng ảo tan tành
Bởi khí hậu sẳn dành quân Trịnh-
Quá nóng bức sanh bịnh ngặt nghèo
Đành điều binh lội, trèo... về Bắc
……………………………….

7 LÊ CHÂN TÔNG ( 1643-1649)

Niên hiệu: Phúc Thái

Đánh nhau lần 4:

Năm mậu tí, Trịnh sai Văn Hiển (15)
Mang thủy bộ thẳng lộ vào Nam
Đánh Nhật lệ- chẳng kham nổi Nguyễn
Lũy Trường Dực ví bục thành đồng
Thêm tấc lòng trung kiên Phúc Phấn
Hất kẻ thù từng đợt tấn công.
Mong chóng thắng, Chúa sai Phúc Tần
Đưa tinh binh quyết quầng với Trịnh
Đến Quảng Bình hội bàn chư tướng:
Giặc tuy nhiều, thiếu người đánh giỏi
Đợi đêm khuya mòn mỏi thiếp đi
Ta xua voi tung vòi xông trận
Dùng đại binh khóa chận đuôi đầu
Ắt giặc tan bởi đâu ngờ đến...!
Rồi cấp tốc ban lệnh thi hành:
Dành quân thủy phục sông Cẩm La
( Trịnh chạy về đổ ra hạ thủ)
Nguyễn Hữu Tiến làm chủ Trăm voi
Đợi canh năm xả vòi húc giặc
Còn bộ binh xếp đặt theo sau
Phản công nhanh cùng nhau đoạt giáo…!

Quân tướng Trịnh xương máu chất chồng
Lồng lên nhau tìm đường thoát thân
Gặp phục binh bồi trận kinh hoàng
Về Lam Giang hoang mang cực độ.

Rộ tù binh thiếu đủ ba ngàn
Cùng chư tướng thuộc hàng bại trận.
Trịnh Tráng thua ôm hận khôn nguôi
Sai quan tướng lùi trấn Hoành Sơn (16).
Bắc Bố Chính chẳng hơn gì mấy
Phòng quân Nguyễn chộp lấy cơ may.

Nay trong Nam Chúa Thượng mất đi
Truyền bá nghiệp cho con Phúc Tần (17).
Lần về Bắc Chân Tông băng hà (18)
Không có con để mà nối dõi.

Cõi giang san ai mang trọng trách?
Hay bù nhìn- anh ách trong tâm?
Quyền lực kém tài năng chẳng có
Lên ngai vua nhòm ngó được gì???

Chẳng so bì Tráng rước Thần Tông (19)-
Thái Thượng Hòang ngồi không chiếc ghế.
……………………………………………

8. LÊ THẦN TÔNG ( 1649-1662)-LẦN 2

Niên hiệu :
+ Khánh Đức ( 1649- 1652)
+ Thịnh Đức ( 1653- 1657)
+ Vĩnh Thọ ( 1658- 1661)
+ Vạn Khánh ( 1662)

Trịnh mưu kế bao phen thảm bại
Hại nước nhà lan cả lê dân.
Thỏa kiêu căng lợi ích riêng mình (20)
Lịnh đại quân bình nam Bố Chính.

Đánh nhau lần 5:

Nguyễn Phúc Tần toan tính hơn thua
Xua binh tướng sang sông Linh Giang
Dàn thế trận đánh bắc Bố Chính…
Tướng họ Trịnh- Phạm Tất qui hàng
Quan quân Nguyễn đánh tràn Hoành Sơn
Giáp Hữu Đức giết hơn một nửa
Tiến Hà Trung giặc chửa cản ngăn
Năng rút chạy trấn giữ An Trường (21).
Nguyễn lên đường chốt chặn Thạch Hà
Trịnh thế là đóng cửa Đại Nại.

Trịnh e ngại cho triệu tướng về (22)
Cử Trịnh Trượng tư bề thống lĩnh.

Trượng tiến binh đến huyện Kỳ Hoa-
Cửa Kỳ La- thủy binh trấn thủ…

Nguyễn Hữu Tiến cho rũ cờ đào
Sang Ling Giang đợi chào quân địch…
Trịnh Trượng nghi mù mịt kế giang (!)
Chẳng đuổi theo tọa an Lạc Xuyên
Sai ít quân giữa yên Hà Trung (23)

Nguyễn Hữu Tiến ung dung trở lại
Dồn phá trại đuổi về Châu Nhai
Trên đà thắng đánh bay Lạc Xuyên.
Binh tướng Trịnh chẳng yên ngơi nghỉ
Chạy An Tràng rên rỉ chiến chinh.

Tin thất trận bay vèo Thăng Long
Trịnh giáng Trượng xuống còn đô đốc
Sai Trịnh Tạc tức tốc lên đường
Nắm binh quyền đảm đương chiến sự
Dự chưa lâu bị gọi trở về
Giao Quang Nhiêu tư bề lĩnh quản
… Chia quân bộ đóng làng Tiếp Vũ
Còn thủy quân trấn giữ Khu Độc.

Năm bính thân, ngang dọc tung hòanh (24)
Nguyễn Hữu Tiến lợi giành Tiếp Vũ...
Nguyễn Hữu Dật đánh bật Quang Nhiêu
Quan quân Trịnh bám víu An Tràng
Nhiêu băng ngàn cáo dâng tạ tội
Xin viện binh chẳng đợi thêm lâu
Tình thế ngặt canh thâu lắm mộng…
Tráng sai con vũ lộng thần oai
Quản binh nhung trấn ngay Nghệ An (25)
Toàn đến nơi phân ban khắp ngã
Nhưng hàng ngũ cũng rã tan ngay
Bởi nhà Nguyễn binh hay tướng giỏi
Đánh nam Giới thu lợi chiến thuyền
Tràn lam Giang- văn Thiêm trốn chạy….

Tòan chịu thua nhẩn nại chờ thời.
Giữ Nghệ An ban lời giáo huấn
Đãi tướng sĩ, nới cứng lê dân…
Khắp xa gần ai ai cũng kính.

Định chưa lâu Trịnh Tráng chầu trời
Trịnh Tạc thay, sợ dời ngôi chủ
Hiềm tỵ em hội đủ đức tài
Sai Trịnh Căn ngày ngày giám sát…
Sau triệu về hạch sách vu vơ
Mượn việc tang để quờ bắt tội
Giam ngục tối bít lối trở ra
Thật tiếc thay , tài hoa mai một!

Năm đinh hơi, đột ngột xuất binh (26)
Chia ba đạo quyết bình họ Nguyễn
Mọi quyền hành đều chuyển Trịnh Căn.
Sang Lam Giang hung hăng càn quét
Đánh Nam Hoa hò hét ba quân (27)
(...) Kế bại lộ tự dưng rước nhụt
Về bên sông thúc giục ngăn ngừa.

Năm mậu tuấn, Trịnh bừa Tuần Lễ (28)
Để bảo toàn quân Nguyễn phải lui
Năm canh tí phản vùi tốc chiến (29)
Quân Trịnh thua bay biến tinh thần.
Trong tháng chín dần dần hồi tỉnh
Trịnh sai quân chiếm lĩnh Lận Sơn
Giữ thế thủ đôi bên bình diện.

Đánh nhau lần 6:

Năm tân sửu Tạc cử đại binh (30)
Rước vua Lê quyết bình phương Nam
Đánh Phúc Lộc chẳng kham sức cản.
Năm nhâm dần chán nản rút lui (31)
Đến tháng chín buồn vui xen lẩn ...
Vua Thần Tông vội ẩn hư vô (32)
………………………………..

9. LÊ HUYỀN TÔNG (1663- 1672)

Niên hiệu: cảnh Trị.

Thái Tử Vũ lên ngồi ngôi báu
Tức Huyền Tông niên hiệu Cảnh Trị
Chín năm trời mùi vị như nhau
Bậc đế vương sao mà yếu thế?
Để quyền thần vạch kế bày mưu
Nắm vận nước sầu u muôn thuở!!!
Ở triều Ngài mở đầu thông sứ
Cấm gia Tô truyền đạo lê dân
Mười chín tuổi ra thân thiên cổ
Ngai vàng kia thế chỗ- Gia Tông.
………………………………..

10. LÊ GIA TÔNG ( 1672-1675)

Niên hiệu:
+ Dương Đức ( 1672- 1673)
+ Đức Nghiệp ( 1674-1675)

Đánh nhau lần 7:

Năm nhâm tý, Tạc mong thôn tính (1)
Rước Gia Tông vào bắc Bố Chính
Mang đại quân nhất bình họ Nguyễn
Cử Trịnh Căn- Nguyên Súy- thủy quân
Còn bộ binh- Lê Hiến- Thống suất
Cùng ra sức thu hồi đất đai.

Chúa Hiền hay sai em Nguyễn Hiệp
Hợp quân cùng Hữu Dật, Mỹ Đức
Tổ chức nơi hiểm yếu vững vàng
Chúa theo sau nhịp nhàng cứu ứng.

Trịnh hung hăng muốn bứng Trấn Ninh
Đôi ba phen ngỡ bình thành lũy
Gặp Hữu Dật bền bỉ kiên trung
Cùng ba quân chung vai gìn giữ.
Trịnh chẳng kham thành thử lui về
Đóng Bố Chính nảo nề nghĩ kế
Đến tháng chạp khí thế lụi dần
Bở Trịnh Căn lần lần trở bệnh
Lệnh Lê Hiến giữ thành Nghệ An,
Lê Sĩ Triệt trấn ngang Hà Trung
Dùng Linh Giang giới hạn phân đôi
Về Thăng Long nghỉ ngơi tịnh dưỡng.
………………………………………….

LỜI BÌNH

Bốn mươi lăm năm động can qua
Bảy lần đánh- oán ca dân chúng
Hại nước nhà rẻ rúng tình thâm
Đoạt danh vị lương tâm héo úa
Ép vua Lê lệ ứa nhạt nhòa!
Triều thần đâu để sầu muôn thuở!
Nhỡ ngoại bang xuất thủ bất ngờ
Sao giữ vững ngọn cờ chính nghĩa? ………………………………………

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

C. Việc làm của họ Trịnh ở đất Bắc

1- Giao thiệp nhà Minh:

Năm quí dậu nhà Minh mất nước (1)
Bởi Đại Thanh đã tướt đoạt quyền
Truyền vua Nam qua sang triều cống
Giữ giao hòa cài chống bất dung.
Trịnh Tạc thu xin cống, cầu phong.
Năm đinh mùi ước mong toại nguyện (2)
Phong Gia Tông- An Nam Quốc Vương
Mọi công việc đều nương ý tốt
Lấy hòa bình nồng cốt yên dân.
…………………………………..

2- Lấy đất Cao Bằng:

Năm đinh vị đánh hất Cao Bằng 93)
Đặt cai trị như hằng mơ ước
Mạc Kính Vũ bị tướt đoạt quyền
Chạy sang Tàu lo liền các quan
Cầu vua Thanh bảo an họ Trịnh
Trả Cao Bằng- luật định trước đây (4).

Được hậu thuẩn Trịnh cay trao trả
Triệu quan về bởi đã bình xong(5).
Sau Tam Quế bội phản nhà Thanh (6)
Dấy nghĩa binh đoạt giành Vân, Quảng (7)
Mạc Kính Vũ nhập đảng theo về…
Tam Quế mất nảo nề thế đứng.
Nhân dịp này Trịnh bứng tận nơi (8)
Sai chư tướng chẳng lơi tốc chiến (9)
Tiến quân nhanh đoạt lấy Cao Bằng
Vũ Kính trốn sang đằng Long Châu.
Quan Thanh bắt hơi đâu chiếu cố
Trả An Nam tự xử phản loàn.
Kể từ ấy chẳng còn đất Mạc (10)
Hạt Cao Bằng về tay họ Trịnh.

Việc quan chế ban lịnh đổi thay
Mỗi phủ Chúa đặt ngay Lục Phiên
Riêng bên vua cũng ra Lục Bộ
Các quan chức ngồ ngộ hơn xưa:
Vừa văn, võ có cả Giám Ban (11)
Mọi quyền năng gọn gàng phủ Chúa.
Vài ba năm đưa hâm một lần
Quan chẳng xứng cách dần thứ bậc
Khi hưu trí cho ăn dân lộc (12).
Thời bấy giờ có độc phép hay (13)
Cấm quan viên lập bày trang trại
Nuôi tôi tớ sở tại làm quan.
Dần về sau Trịnh Giang trở đi (14)
Chúa xa xỉ chẳng nghĩ lê dân
Moi móc tiền lập lệ bán buôn-
Từ tứ phẩm ai tuôn tiền cược
Sáu trăm quan thì được thăng bậc.
Trớ trêu thay ! Sự thật rành rành:
Dân chân trắng cũng giành chức quan (15)
Từ tri phủ - hai ngàn tám trăm (16)
Từ tri huyện cũng dăm ngàn tám (17).
Việc binh chế nhẩm càng tệ hại
Hai thứ quân phân loại rõ ràng (18).
Về luật hình dể dàng thuận lợi
Không để dân chờ đợi mỏi mòn.
Về sưu thuế chẳng còn phải nói
Đoái hoài dân dựa theo mức sống
Đóng nộp đều mọi thứ định phân (19);
Cân rõ ràng thu chi vừa phải (20);
Cải đổi nhiều từ việc khai mỏ (21);
Tỏ quan tâm hai sở đúc tiền (22).
Liền giáp thìn, định lại đong lường (23)...
Tường tận hiểu sức học muôn dân (24)
Nâng in bản phát hành trong nước
Tước quyền mua sách học của Tàu.

Vào hậu Lê học nho chú trọng
Trong canh thìn, mở khoa thi Hội (25)
Nội ba năm tổ chức một lần
Dần về sau, mậu ngọ thi Hương (26)
Trường khắp châu đâu đâu cũng có (27)
Khó về sau muốn thi nộp tiền (28)
Hiền đức mấy mạt nghèo phải hỏng(!)
Võng lộng sang thuộc hàng nặng túi(!)
Thúi tha thay! Quan trường tham nhũng
Lủng đọan trên lan tận phòng ban.

Đang đời vua Dụ Tông- Trịnh Cương
Trường học võ mở ra truyền giảng
Hạn ba năm trổ tài thu thập (29),
Lập võ miếu thờ vị hiền nhân (30)
Phân xuân thu đôi mùa tế lễ.
Để mai sau rõ thời hiện tại
Sai Công Trứ biên soạn Sử nhà (31)
Đà khúc chiết từ vua Trang Tông
Không ngắt quãng đến Lê Thần Tông.
Trông mong đợi hòan thành tốt đẹp (32)
Dẹp sang lề chẳng in thành sách.
Mách Sĩ Dương xem xét tận tình (33)
Đình lại tiếp bởi ông tạ thế.
Kế theo sau – Lê Hi,Quí Đức (34)
Thức canh thâu biên soạn rõ ràng
Càng lôgic hai vì vua kế (35)
Kể tất cả trọn mười ba quyển
Tuyển tập gọi- Quốc sử Thực Lục.
Giục Trịnh Sâm sai người biên soạn (36)
Chọn Hy Tông đến đời Ý Tông (37)
Hòng lưu trử quốc sử nước nhà.
Là vị Chúa- Trịnh Tạc, Căn, Cương
Biết yêu thương chăn dắt dân tình
Biết sửa sang nhận nhìn sáng suốt
Đưa thần dân khỏi buốt giá sương.
Nhờ bề tôi trung lương hiền giỏi(38)
Giúp quí ông học hỏi nhiều điều…

Điêu đứng thay Trịnh Giang nối nghiệp
Giết vua Lê, diệt cả trung thần (39);
Hay bạo ngược bất cần tín, nghĩa;
Tiêu xa xỉ, xén tỉa riêng mình;
Thuế má cao oán tình nhân thái!
Sưu dịch nặng- ái ngại muôn dân
Khắp nơi nơi ai cười, ai khóc???
Giặc nổi lên muốn róc bay đầu
Đường trạm sá đâu đâu cũng nghẹt.
Phòng những khi bị kẹt bất thần
Lên núi cao lập đồn hỏa hiệu
Đốt cửa cầu- dự liệu về sau.

Các tôn thất đổi trao triều thần (40)
Đốt Kinh thành quyết dần họ Trịnh.
Lịnh chưa ban mưu kế bất thành
Phải đọn đành bỏ dở trốn đi.

Khắp nơi nơi ai ghì sức nổi?(41)
Mượn phù Lê dời đổi Trịnh Giang-
Mặt đông nam mang bừa, vác gậy…
Cướp các thôn vây hảm ấp, thành
Quan quân Trịnh cũng đành bó tay.
Nhưng Trịnh Giang nào hay nào biết
Lo hoang dâm kẻo tiếc cuộc đời (!)
Bỏ ngoài tai những lời trọng đại
Giao hoạn thần bại hoại triều cương. (42)

Quan phủ Liêu định lường mọi lẻ (43)
Truất Trịnh Giang một kẻ tồi tàn
Đưa Trịnh Doang thăng đàng nghiệp Chúa.
Giặc nổi lên tua túa ngõ làng
Được tướng giỏi chẳng màng sinh tử
Chẳng bao bao thành thử yên lành.

Mệnh sẳn dành cho giặc Ngân Già (44)
Võ Đình Dung cũng là dũng trí (45)
Giết Kim Qua có lý của mình (46)
Nhưng tình hình binh lương quá mỏng
Trịnh ra tay đành hỏng cuộc đời (47)
Giặc Ninh Xá định dời càn khôn (48)
Cùng số phận vùi chôn sự nghiệp.

Nguyễn Hữu cầu được dịp ngước lên (49)
Tên tuổi nổi bởi tài thêm đức
Cướp của giàu tiếp sức dân đen
Chiếm Đồ Sơn và đất Vân Đồn.
Năm quí tỵ, Cầu dồn Trịnh Bảng (50)
Xuống âm ty nhập đảng Kim Qua.
Sau Ngũ Phúc mới ra vây hảm(...)
Nguyễn Hữu Cầu lược đảm hơn ai
Thoát rất nhanh đánh thành Kinh Bắc
Quan trấn thủ chạy vắt cẳng giò (51)
Gây tò mò náo động Kinh sư.

Hữu Cầu như trên trời rơi xuống:
Bị rượt đuổi luống cuống chạy đi,
Phá Trương Khuông lách luồng trốn mất (52),
Hất Tam Giai vây dinh Thị Cầu (53)...
Binh tướng Trịnh nhứt đầu chóng mặt
Chỉ Đình Trọng đánh bật mà thôi (54)
Nên Hữu cầu- lôi thôi nghĩ kế
Đổ xuống sông thi thể mẹ Ngài.
Mối hận kia nới dài thêm nữa
Trả thù nhà- nghiêng ngữa nước non!

Năm bính dần, tìm con đường sống (55)
Nguyễn Hữu Cầu bớt chống Trịnh Doanh
Xin hàng phục chẳng manh phản động
Chúa tán thành nguyện vọng ước ao
Phong chức tước để xao quên lãng (56)
Mang sắc dụ ra cản Đình Trọng (57)(...)
Ngài bất tuân điều động ba quân
Huyết sục sôi quyết phân thắng bại.

Cầu đã hàng sao lại cướp phá?
Hay Trịnh Doanh nào há tin ông?
Thêm Đình Trọng truy không mệt mỏi
Trêu anh tài sao khỏi hờn căm!
Để muôn đời lưu danh là giặc
Nhơ sử xanh một bậc trí tài!!!

Phạm Đình Trọng đánh hoài đuổi miết
Cầu bất ngờ đánh phá Kinh Đô
Ngay trong đêm thua độ Cẩm Giang (58)
Mang quân tràn lướt bến Bồ Đề.
Trịnh Doanh hay ra ngay Nam Tân (59)
Phạm Đình Trọng nhanh chân tập hậu …
Cầu khó đậu về hội Công Chất (60)
Cướp hai huyện đánh hất quan binh(61).
Bị rượt đuổi rong ruỗi Nghệ An.
Hợp đảng Diên bình yên hạ trại (62).
Trọng nhẩn nại bám đuổi tới cùng
Làng Hòang Mai lạnh lùng đóng cũi (63)
Giãi Hữu Cầu bù chuỗi rát đau.
Nguyễn Danh Phương gọi thường Quận Hẻo
Theo Tế, Bồng nổi loạn sơn Tây (64)
Năm canh thìn, chẳng hay chủ bại (65)
Cùng dư đảng nhẩn nại đứng lên
Núi Tam Đảo chọn nền căn bản (66)
Mộ quân lương thỏa mãn anh hào
Cho người vào giã dối qui hàng.
Trịnh tạm ưng- mọi đàng dấy loạn.
Năm giáp tí Phương chọn Việt Trì (67)
Hơn vạn quân gan lì bám giữ
Đánh cướp phá tồn trử quân nhu.
Quan Đình Ức bực tức bao vây (68)
Phương bỏ chạy về ngay Thanh Linh (69)
Lập dinh trại xưng danh thiên hạ
Xây cung điện kiểu mạ vàng son
Đặt quan thuộc thu gom các thuế…
Đất Tuyên Quang thanh thế lẫy lừng
Non mười năm như từng một nước
Cõi trời Nam ai ước được nào?

Năm canh ngọ Doanh vào tiêu diệt (70)
Quân nhiệt liệt phá tan Ức Kỳ (71)
Xông Hương Giang không bì súng đạn (72)
Doanh trao gươm kì hạn Nguyễn Phan (73):
Chiếm giữ đồn- bình an sống sót…!
Nghe lướt qua giật thót tim gan.
Vì giang san xả thân nghiệp chúa
Xua binh vào cởi bào xuống bộ
Trước ba quân thổ lộ tâm tình:
Đấng mày râu hết mình vì nước
Trước trung thành tỏ chí nam nhi!
Hôm nay đi trĩu nặng sơn hà
Ai cũng là ta mến ta thương!
Vậy đừng vương nếu còn con dạy,
Cha mẹ già- chớ ngại lui cho…
Chẳng do dự quân hò xông tới
Phá Tam Giang cày xới tan tành.
Danh Phương đành giữ đồn Ngọc Bôi…
Bị đánh rát vội chạy Độc Tôn (74)
Làng Tĩnh Luyện còn đồn đâu nữa! (75)
Đoạn cuộc đời binh lửa từ đây.

Giải về Kinh ngay làng Xuân Hi
Gặp đang khi giải Nguyễn Hữu Cầu
Doanh bắt đầu mở tiệc khao quân-
Tướng đại bại phải tuân thủ lệnh:
Phương dâng rượu, Cầu tự thổi kèn…
Quân tướng Trịnh một phen thỏa dạ
Về đến Kinh thiên hạ đón xem.
Hai tướng giặc được đem xử chém.

Hoàng Công Chất chạy vào Hưng Hóa
Hợp với Thành nào há chịu yên.
Năm ất tỵ xóa tên giặc Thành (76)
Chất yên lành giữ động Mãnh Thiên (77)
Chiếm mấy châu chẳng kiêng nể Trịnh.
Năm kỷ sửu, Sâm lịnh tấn công (78)
Nhưng tên Chất cũng không còn nữa
Toàn thất thủ ủ rũ sang Tàu (79)
Đồ đảng tan đành chào binh nghiệp.

Lê Duy Mật từ dịp giết chúa
Mưu bại lộ túa vào Thanh Hóa
Chiêu tập binh đợi phá Kinh Thành.
Năm canh thân lấn giành Hưng- Sơn (80)
Về với Tương giữ đồn Ngọc Lâu (81)
Bị tướng Trịnh bừa sâu- Tương- tử (82)
Lê Duy Mật chạy giữ Trình Quang (83)
Sai người sang cầu cứu Vũ Vương (84)
Nhưng Chúa Nguyễn chẳng nương theo ý.
Tự xử lý chiếm đất Hưng- Thanh (85)
Rồi rút nhanh giữ vững Trấn Ninh.
Chúa Trịnh Sâm bắn tin vỗ về
Mật chẳnh hề lay động tâm tư.
Năm kỷ mão, Sâm thảo phạt trừ (86)
Chia ba đạo từ từ tiến đánh (87)
Vây Trùng Quang Mật lánh không ra
Giữ yếu hiểm chẳng thà chịu chết.
Lại Thế Chiêu lết thết qui hàng
Mở cửa lũy Trịnh tràn chiếm cứ.
Mật biết rễ là thứ phụ tình
Cùng gia đình lánh xa trần tục!

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

D.Công việc họ Nguyễn ở miền nam:

Góc phương nam nửa cõi sơn hà
Nguyễn trấn giữ như là của riêng!
Sông núi thiêng ấm áp tình người
Hào khí sảng nụ cười hoa nở
Vang lâng bang rực rỡ đất trời
Truyển nối nghiệp đời đời như ý
Mọi công việc xử lý chu toàn
Chẳng ràng buộc dẫu còn họ Trịnh.

Về quan chế chẳng vịn vào ai
Tự bổ sai chư tướng dưới quyền (1)
Năm đinh hợi, Nguyễn mở khoa thi (2)
Năm ất hợi dụng ngay phủ Chúa (3)
Năm canh thìn có phần sửa đổi (4)
Cơ chế thi nông nổi sơ sài.

Việc võ bị phân chia năm đội )5)
Số vạn người chẳng trội hơn ba.
Năm tân mùi lập ra sở, trường (6)
Đúc đại bác- nhật thường bắn súng
Tập voi, ngựa khiến chúng chóng thuần
phòng chiến tranh lúc dừng lúc tiến.
Việc thuế má định kiến rõ ràng (7)
Lập sổ kê dể dàng kiểm soát (8)
Tiền thu chi- khắc lót Thái Bình (9).

a. Đánh lấy Chiêm Thành:

Năm tân hợi tình hình đổi khác (10)
Nguyễn Hoàng vào đánh rát nước Chiêm
Thu lấy đất lập thêm Phú Yên (11)
Năm quí tỵ ngữa nghiêng nơi ấy (12)
Bởi vua Chiêm cố dấy can qua (...)
Nguyễn Phúc Tần chẳng tha tội quấy
Sai Hùng Lộc sang đấy bình Chiêm
Bà Thấm sợ dâng thư hàng phục (13)
Chúa Phúc Tần theo tục phân chia (14):
Phan Lang kia trở vào cho giữ
Ngược trở ra lập phủ Thái Bình (15)
Đặt tư dinh- Hùng Lộc- Thái thú (16).

Năm quí dậu chẳng chú lệ cống (17)
Chúa Nguyễn sai tổng binh Hữu Kính (18)
Đem tinh binh đánh úp Chiêm Thành
Bắt Bà Tranh thêm bành thần tử (19)
Đổi Thuận phủ giao cho trấn giữ (20)
Mặc theo Nam phủ dụ dân Chiêm.
Sang niên sau đổi trấn thuận thành (21).
Năm đinh sửu đặt phủ Thuận Bình (22)
Lấy Phan Lang, Phan Lý làm huyện (23)
Nước Chiêm Thành mọi chuyện xong xuôi
Biến mất hẳn buồn vui khôn tả
Ngậm ngùi thay lã chã sầu đong!!!

b. Mở đất Nam Việt và sự giao thiệp với Chân Lạp:

Dưới Mê Kông lắm sông nhiều ngòi (24)
Đất phì nhiêu thuộc nòi Chân Lạp (25)
Năm mậu tuất vua nhập âm ty (26)
Chú- cháu tranh- chạy đi cầu Nguyễn
Chúa Hiền tuyển quan binh sang giúp (27)
Tại Mỗi Xuy đánh úp Ong Chân (28)
Giam Quảng Bình sau ban về nước.
Theo qui ước phải nộp cống triều
Nên biết điều bên vực người Nam (29)

Năm giáp dần, nội chiến Chân Lạp (30)
Nặc Ong Đài dung nạp Tiêm La (31)
Xuất binh ra đánh Nặc Ong Nộn...
Dinh Thái Khang- Nộn sang cầu cứu (32)
Chư tướng Nguyễn vội chuyển quân qua
Phá Sài Gòn còn vây Nam Vang
Nặc Ong Đài bỏ ngang thành lũy
Chạy vào rừng ngẫm nghĩ chua cay
Gởi xác thân ai hay ai tỏ?
Nặc Ong Thu hiểu rõ tình hình
Bó tay hàng- nhận nhìn sáng suốt.
Vì dòng trưởng được hưởng chức Vương (34)
Đóng Long Úc lập đường tự chủ (35)
Nặc ong Nộn thành thủ nhị Vương
Trấn Sài Gòn thường xuyên triều cống(36).
Năm kỷ vị, loạn chống Thanh triều (37)
Quan nhà Minh lắm điều bất phục (38)
Mang quân thuyền nhập tục nước ta (39)
Chúa Hiền thâu cho ra Đồng Phố (40)
Khai khẩn hoang lập lộ ấp, phường...
Thu hút khách nhật thường buôn bán.
Năm mậu thìn đồng đảng loạn lên (41)
Hoàng Tiến giết tên Dương Ngạn Địch
Đóng Nan Khê làm tàu, đúc súng...
Chống Chân Lạp, rẻ rúng Chúa Hiền.
Nặc Ong Thu hết kiêng nhà Nguyễn
Bỏ thần phục tuyển quân chắn giữ
Đào hào sâu cố thủ thành trì...

Nguyễn Phúc Tần liền sai đánh dẹp
Giết Hoàng Tiến đè bẹp Ong Thu
Bắt triều cống tự tu chỉnh sửa.
Năm mậu dần Chúa sai Hữu Kính (42)
Vào Chân Lạp- chức Kinh Lược Sứ
Chia Đông Phố thành thứ dinh, huyện (43):
Lấy Đồng Nai chuyển đổi Phúc Long (44)
Lấy Sài Gòn nên huyện Tân Bình
Đặt các dinh định quan cai trị (45)
Chiêu mộ dân chuẩn bị khai hoang
Lập thôn, xã vỗ an cơ nghiệp (46)
Từ Quảng Bình đặng dịp trở vô.

Nơi Chân Lạp- khách tên Mạc Cửu
Người Quảng Đông tồn trữ ưu tư
Nhớ nhà Minh chối từ Đại Thanh
Sang Chân Lạp lập thành sòng bạc
Chiêu mộ dân phiêu bạt đó đây
Lập bảy xã phân bày lẻ sống...
Năm mậu tý Chúa phong Tổng Binh (47)
Giữ Hà Tiên bởi xin phụ thuộc...
Thời gian sau ai vuột mệnh trời?
Về chín suối- chuyển dời Thiên Tứ
Giữ Hà Tiên Chúa phong Đô Đốc.
Dốc hết lòng mở mang đô thị
Xây đắp thành sửa trị lê dân
Đưa nho học ân cần khai hóa...

Đất Chân Lạp loạn lạc thường xuyên
Bởi tranh quyền triền miên nội chiến:
Mượn Tiêm La binh biến sơn hà-
Bên cầu Chúa cho ra giúp đỡ...
Vua Nặc Nguyên ăn ở bất hòa
Hà hiếp rợ Côn Man sang tụ,
Thông sứ Trịnh mưu đồ đánh Nguyễn.
Chúa biết chuyện sai tướng Cư Trinh (48)
Mang quân mã sang bình Chân Lạp.
Năm ất hợi bị dập te tua (49)
Nặc Ong Thu chạy vùa Hà Tiên
Nhờ Thiên sứ chở che giúp đỡ
Dâng hai phủ xin trở về nước (50).
Việc sau trước Chúa chưa ưng thuận
Nguyễn Cư Trinh lập luận "Tằm thực"
Rồi dần dần mới chực nuốt luôn...
Chúa nghe theo cho chuồn xứ sở.

Năm đinh sửu trắc trở âu lo (51)
Nặc Nguyên mất, chú họ thay quyền (52)
Xin Chúa Nguyễn cho chuyền ngai vua
Bị con rễ hơn thua giết chết.

Để chi đây kẻ hết lương tri
Trương Phúc Du quyết đi trừ khử
Nặc Ninh thua chẳng giữ nổi thành
Thuộc hạ giết cho đành lòng tham.

Con Nặc Nhuận sang nhờ Thiên Tứ...
Chúa thuận tình cho giữ ngôi vua.
Nặc Tôn thưa- dâng Tầm Phong Long (53)
Cảm ơn Chúa hết lòng giúp đỡ,
Đền ơn Tứ che chở vửa qua
Dâng năm phủ ôi là tình nghĩa (54).

Mạc Thiên Tứ thấm thía ơn sâu
Dâng tặng Chúa bấy lâu kính mến.
Chúa nhập luôn Hà Tiên- Tứ quản
Dinh Long Hồ dời mảng Tầm Bào.
Tầm Phong Long nặn nhào ba đạo
Là Sa Đéc, Tiền Giang, Hậu Giang.
Sáu tỉnh nam gian nan mới có
Từ Chân Lạp sóng gió tạo nên.
.........................................

c. Việc giao thiệp với nước Tiêm La:

Nước Tiêm La bên sông Mê Kông
Phía tây nam thuộc dòng dõi Thái
Bị Chân Lạp thường hay áp chế
Sau thịnh dần hùng bá cả phương.
Vua Tiêm La yêu thương một tướng
Người Hy Lạp- định hướng cùng vua (1):
Xin giao thiệp nước Pháp xa xôi.
Vua đồng ý bề tôi sang sứ.

Thuở bấy giờ Phú Yên, Khánh Hòa
Được Chúa Nguyễn dần dà khai sáng
Sau chẳng nán lấy hết Chiêm Thành
Còn lấn giành sang đất Chân Lạp.
Người Tiêm La muốn ra ngăn cản
Giữ Chân Lạp làm mảng riêng mình
Nhưng thế yêu nhịn nhường Chúa Nguyễn
Chuyển vào lòng căm tức hờn ghen
Nên bao phen tạo mối bất hòa
Gây nội chiến quả là nham hiểm.

Quân nhà Nguyễn điểm lại bao lần
Đánh Tiêm La lui dần về nước
Giúp Chân Lạp từng bước yên dân.
Cũng có khi Tiêm La tràn lấn
Đánh Hà Tiên- Mạc cửu bỏ thành
Nên thông sứ cũng đành bế tắc.

Năm canh ngọ Chúa nhắc Tiêm La(2):
Nước Chân Lạp sinh ra loạn lạc
Do dung túng nghịch tặc quá nhiều…
Năm ất hợi lắm điều yêu sách (3)
Xin Chúa Nguyễn đặc cách thuyền buôn
Đừng thu thuế- tình luôn suông sẻ.
Chúa đáp rằng- Quốc lệ khó thay.

Năm đinh hợi nào hay bất lợi (4)
Quân Diến Điện chờ đợi bấy lâu
Đánh Tiêm La bắt vua Phong Vương,
Con Chiêu Đốc cùng mấy vạn dân
Về Diến Điện ra thân mất nước.
Chiêu Xỉ Kháng lẹ bước- Chân Lạp
Còn Chiêu Thúy xin nhập Hà Tiên…
Người Tiêm La tình riêng uất hận
Đối sơn hà ví trận bão giông.
Không có vua ai trông đất nước
Trịnh Quốc Anh trườn bước lên ngôi (5)
Sai bề tôi sang sứ Chân Lạp
Đòi cống nạp như thuở trước đây.

Vua Nặc Tôn luận bày- tiếm nghịch!
Nào phải đâu ruột thịt Tiêm La.
Không vâng dạ- sinh ra hiềm khích.
Trịnh Quốc Anh sanh tâm dấy động
Sai Bôn Ma hóa mộng Nặc Non (6)
Đánh Nặc Non mưu toan thôn tín…
Giấc mộng tan binh lính lui về
Bởi tư bề chống giữ hăng say.

Chưa thắng ngay quay tìm Chiêu Thúy
Năm tân mão tỷ thí Hà Tiên (7)
Mạc Thiên Tứ bình yên trốn thóat.
Tiến binh sang chích đót nước Chân
Nặc Tôn thua một thân bỏ chạy.
Vua Tiêm La mừng đại công thành
Đóng Nam Vang- yên lành Nặc Non
( Đưa lên vua chỗ còn bỏ trống ).

Năm nhâm thìn chèo chống phong ba (8)
Chúa sai Đàm nghiềng nát Tiêm La
Chúng hoảng sợ chạy ra Hà Tiên
Còn nặc Non trốn miền Cầu Bột.

Thật đột ngột trở về xứ sở
Nặc Tôn đây được ở ngôi vua.

Tiêm La thua gọi Tứ giảng hòa
Tứ không ra thế là mất con,
Rồi tức tối bắt luôn Chiêu Thúy
Giao Trần Liên xử lý Hà Tiên.
Qua niên sau Thiên Tứ cầu hòa
Được trả đất thêm tha con gái
Còn Chiêu Thúy gặt hái đau thương
( Chầu Diêm Vương- Tiêm La giết bỏ ).

d. Việc lập dinh phủ:

Đất Thuận Hóa Nguyễn Hoàng trấn giữ
Lập hành dinh ở làng Ái Tử (1)
Hơn mười năm dời sang Trà Bát (2)
Năm bính dần sắp át Chúa Trịnh (3)
Lịnh di dời qua làng Phúc An (4)
Năm bính thìn chuyển sang Kim Long (5)
Năm đinh mão chui lòng Phú Xuân (6)
Năm giáp tý Nguyễn Vương xưng hiệu (7)
Sửa phép tắc định liệu triều nghi
Tính chi li đổi phủ làm điện
Hiện cả nước chia thành tá dinh (8)…
Năm nhâm ngọ lịnh ban triều cống (9)
Cầu xin Thanh cho chóng lên vua
Nhưng Thanh triều đuổi xua ý nghĩ
Bởi An Nam tuyên chỉ họ Lê.
Rồi mọi việc vẫn về chỗ cũ
Nguyễn Phúc Chu tranh thủ thế thời
Xưng Quốc Chúa – lưu đời hậu thế
Và đúc ấn- kế truyền quốc bảo.

Công việc qua hoàn hảo vô cùng
Dòng họ Nguyễn anh hùng cái thế
Mở bờ nam áp chế lâng bang
Khai khẩn hoang- an cư lạc nghiệp.
………………………………………..

Tổng số bài gửi : 1335 Registration date : 15/03/2011

CHƯƠNG XI:
NGƯỜI CHÂU ÂU SANG NƯỚC VIỆT NAM

1. Sự đi tìm đất

Người Châu Âu sang Nam buôn bán
Mở cửa hàng ở phố Hội An (1)
Bởi nơi đây rộn ràng đông đúc
Dân Á- Âu tá túc làm ăn (2).
Đất Thuận Hóa có lò đúc súng
Đúng giáp dần vào đời Chúa Sãi (3)
Mãi bây giờ gọi là Phường Đúc.

Tận ngoài Bắc thu hút người Âu
Bồ Đào Nha vào lâu buôn bán
Năm đinh sửu thỏa đáng Hòa Lan (4)
Vào phố Hiến- cửa hàng rực rỡ (5)
Càng về sau càng trở đông vui.
Dân ngược xuôi ngoại quốc xa gần
Nếu kể ra – nóc gia hai ngàn
Tạo dễ dàng tục ngữ khó phai-
“ Thứ nhất Kinh kì, thứ nhì phố Hiến!”.

Hai thế lực thực sự kình chống
Giống như nhau nương nhờ thương gia
Vì lợi nhuận ít ra giúp đỡ
Thêm tông giáo cản trở khắc khe...
Đến canh thìn Hòa Lan rời Bắc (6).

Năm nhâm tý có Anh Cát Lợi (7)
Đem tàu vào- ngỏ- đợi bán buôn
Thời gian trôi thua buồn tự rút
Bởi chiến tranh sa sút khó nghèo.
Năm canh thân người Pháp Lan Tây (8)
Xin vào đây ngụ ngay phố Hiến
Việc buôn bán lúc tiến lúc lùi.

Năm nhâm tuất niềm vui đưa tới (9)
Người Tiêm La rộng nới tình thân
Đi tàu biển vào dâng phẩm vật.
Năm bính dần sự thật trong Nam (10)
Rằng người Pháp thích ham buôn bán
Được tự do cán đán Côn Lôn.
Năm kỉ hợi xôn xao cửa Hội (11)
Xin yết kiến dâng vội quốc thu
Cùng phẩm vật tỏ tình giao hiếu.
Chúa phúc đáp thuận Pháp thông thương…
Dường chưa lâu cũng lui về nước.

2. Sự đi truyền giáo:

Thiên Chúa Giáo có tự xa xưa
Do Gia Tô mới vừa sáng lập (1)
Dạy con người tục tập yêu thương
Giàu vị tha nhúng nhường mọi lẻ…
Kính Thiên Chúa là đấng cứu nhân
Truyền tất cả bất phân tộc nào.
Sau môn đồ giảng đạo nơi nơi…
Bị giết hại chẳng lơi buông thả.
Mãi về sau La Mã thuận tình (2)
Cho giảng đạo thành thạo cả nước
Rồi từng bước Thiên Chúa thịnh dần
Lập Giáo Hoàng- việc cần thống nhất.
Hễ nơi đâu có đất có người
Có giáo sĩ bền bỉ giảng đạo.

Năm Nguyên Hòa nhà Lê Trang Tông (3)
Có người Tây lưu thông đường bể
Vào nước Nam thường để giảng truyền
( Làng Ninh Cương, Quầng Anh, Trà Lũ).
Năm bính thìn đời ông Nguyễn Hoàng (4)
Có giáo sĩ băng ngàn truyền giáo
Thêm mấy tàu nhập cảng phương nam
Chúa Nguyễn sợ lòng tham không đáy
Ngày mai đây gặt hái đau thương
Bèn đuổi đi chẳng vương chẳng nợ.

Năm ất mão có sợ cũng đến (5)
Năm giáp tý ai mến ai thương? (6)
Pháp Lan Tây giảng thường Phú Xuân
Lập giáo đường Chúa ưng Chúa thuận.

Năm bính dần bất luận ra sao (7)
Đời Thần Tông cũng rao giảng đạo
Trịnh cấm ngăn- bôn đào xứ khác.
Rồi ít lâu như bát nước đầy
Bởi đã dâng đồng hồ quả lắc.
Lòng nhộn vui tâm đắc giảng truyền
Như bến cảng mặc thuyền đi đến
Dân theo nhiều hết mến đạo Nho.
Vua, Chúa sợ mới cho tả đạo
Cấm đoán nghiêm nên tạo bất hòa.

Năm tân vị quả là Lan Cấm (8)
Năm quí tỵ Trạc đấm kẻ truyền (9)
Năm giáp thìn Chúa Hiền bắt giết (10)
Ai bất tuân mải miết ru dân.
Năm bính tí Trịnh Căn đốt sách (11)
Phá thánh đường xua sạch giáo sĩ.
Năm nhâm thìn bền bỉ cản ngăn (12)
Cương bắt phạt nhân dân theo đạo
Cạo khắc trán:” Hoa Lan Học Đạo”.
Năm giáp tý Lan tạo hố sâu (13)
Giết tất cả nơi đâu truyền bá
Nghiêm cấm dân há để noi theo.

Bọn giáo sĩ ngày đeo ngày bám
Cốt giảng rao chẳng dám buông lơi
Dẫu đầu rơi, máu đổ, thây phơi…
Cố dẫn dụ người đời theo đạo.
Mãi về sau tạo vách ngăn đôi
Chia Lương – Giáo ôi thôi cừu hận!
Luật lệ thường khó chận lê dân
Dùng cực hình – bao thân vô tội!
………………………………….